KILIFAS TRiP
Two reports of my trip to PNG and Kilifas (June 21 - August 18)
In this report I would like to try and give an impression of my recent 7 week stay in Kilifas, Sandaun Province in Papua New Guinea.
We were there intermittently with SIL from 1977 thru to 1989. Personal and family circumstances forced a sudden abortion of the program in 1989. I had (in 1988/89) been in the middle of writing up the Fas-grammar and wanted to use it to compose a TG-based field model, like I had done for Phonology. (I am still grateful to Bruce Hooley asking me to do so and teach it at SPSIL in Melbourne.) Anyway, it did not get finished and I had always felt a need to round off the description of the language to some more satisfactory degree. My internalized knowledge of the language had never been great, so 22 years later, there would be no way of doing this without getting back to Kilifas for a while.
That opportunity came when I was 67 and had been semi-retired for a couple of years. The government pension could be used to pay for the trip. The trip was planned for 8 weeks, from June 21 to August 18 2011. The cheapest way to travel seemed to be via Jakarta and Jayapura (from Amsterdam). Return fare about € 1400. Meanwhile we had gotten to know a couple in our small town, who had worked in Irian Jaya (Papua) and now had a daughter living in Jayapura. They all were a great help in getting me to the border.
One can fly to Sentani (near Jayapura) and then travel per taxi to the border (± 3 hours). At the border you traverse some 50 feet by foot and continue on the other side by PMV or Taxibus (± 1 hour)
It was as well that I had gotten my PNG visa from Bruxelles, for the Jayapura PNG Consulate did not (at that time) issue visas anymore. Instead they issued a negative travel advice for trips to the border. Separatist activities, would be the reason, I presume. Only a couple of days before my arrival 4 Indonesians had been killed on the border road and on my return to Jayapura, there had been a shoot-out three hours before we passed the very spot. Police and military were rounding up suspects before our eyes. I understand that a number of tourists got consequently stuck in Jayapura. Too bad, Vanimo could do with some tourism. At the border, they first wanted to send me back to JP to get a rubberstamp over there somewhere. It took rupiah 300.000 (€ 25) to persuade them otherwise.
On the other side, thanks to Bob Brown, I had been able to contact father Tommy of the Catholic diocese. He had offered me a simple place to stay at their Lote mission, just outside Vanimo on the border side of the lagoon. I was looked after by Fr. Frances as if I was his (two year older) son. There were no cooking facilities, so I had my meals with the 18 seminar students or with fr Frances at his place. A nice lot and an interesting experience.
An e-mail sent to the CBC-guesthouse caretaker had had no response. Apparently they run a reasonably priced (k 56 – 64) self-catering facility. There are other self-catering bungalows, but I have not been able to check them out.
Kilifas used to be a 2 or 3 day walk from the coastal town of Vanimo. Things had changed quite a bit that way.
I had heard from Bob Brown and others that Kilifas was now on the (Malay) timber company road, but had no idea how to arrange transport there. So, I looked around Vanimo and was finally told about a settlement just outside of Vanimo where Kilifas people would stay if they had to be in town for some reason (hospital visit, for instance). It’s near the better known settlement that is called Dassi. There I met a man from our village, Aike, and had a foretaste of the emotions that my return would trigger. Tears and my fumbled words in Fas. The next day, his daughter walked me along the beach to Vanimo and found her husband who runs a 4 WD Toyota land cruiser to and from the village. What happened on the road would happen over and over again when there would also be non-Fas-speakers about. In the presence of these outsiders I was to speak Fas with them, apparently taking enormous pride in my being able to do so (to a certain extent), providing a running translation for the benefit of the outsiders.. Anyway, they took me to Kilifas. I could always sit up front and never paid a penny, also on later trips back to Vanimo and other places. Joy and tears when meeting old friends and their children and grandchildren. The timber logging had brought them money, so I was spoiled with loads of biscuits, rice, noodles, corned beef, cordial, loafs of bread … money even.
I did not achieve much in terms of my major objective, rounding off (to some satisfactory degree) my analysis of the language. The men would be away at work at the Malay base stations, 7 days a week, and the women off to their gardens or “washing sago”. I worked with Mene, who had been Dorothy’s language teacher. She is still good, but not reliably available and with not enough background to tune in to the morphological and phonological distinctions. The last 7 days I was able to work with Raymond Putai, who would also be employed as interpreter by government agencies. He was good to work with, but we only had limited time.
I was surprised to notice how quickly my TokPisin (TP) returned. At one occasion I overheard workers I had been chatting with, comment to each other that I spoke TokPisin like they do. This conflicted sharply with my ability to speak Fas. I just fumbled about and had to start learning it all over again. Fluency in TokPisin may well be one of the reasons why the vernacular never really took hold. I remember being able to deliver a prepared speech/sermon but hardly able to understand what they were saying. When we were in Kilifas, people would speak TP to us, could not really be bothered with the language. In church the (local) elders would speak TP and had what they said translated by someone else. That always struck me as very odd and unnatural.
This situation has changed considerably. If I happened to start a conversation in TokPisin, they would now immediately reverse to Fas. There are people here that have been all over the place, lived in Port Moresby and other larger towns. They all seem to have a pride in their own language. In church, too, Fas is used a lot more. Young preacher may still change to TP now and then, throw in an English expression here and there, but then usually also follow up with the same message in TokPles (the vernacular). This is quite an accomplishment as they get taught in TP and English at the Bible schools, conferences and seminars they attend. Whether there is a real desire for a Bible in their own language, I am not sure of. Mene told me once that she would like to be able to read the Bible in her own language and they love to look at my papers to see how the language is written.
A second reason why (I think) I never really internalized the language, is because I am not really made out to live in village circumstances and integrate in the community with the accompanying immersion in the language. I like my privacy, am not terribly social, like my comforts, don’t like sago and hatwara (sago jelly). Canned fish (as any fish) makes me throw up. The mosquitoes drive me nuts. I guess, myself, like many fellow missionaries didn’t come because of our ability to adjust, but because we felt called by the Almighty. This often results in insufficient integration and shorter and shorter village stays. I remember the great anticipation we had and the relief we felt when we could fly back to the comforts of the SIL headquarters at Ukarumpa. At such moments the very awkwardness of this un-integrated, fenced in, white island in a black sea, was forgotten for a while.
It was good to see the people again. It was something I just had to do, a kind of closure, I guess, but not something that I enjoyed. If I had been able to integrate as well for a longer period when we first came, I think I would have done a lot better at acquiring the language. It’s easier without a family, but how long could you last…?
The population has grown, if not exploded. A census has just been rounded off and I would not be surprised if the figures had doubled since the last census that I have figures for: 1629 for the entire Fas-speaking area (in 1979)
A third possible reason why language learning was not a success may have been the language learning method. Back in Holland I was introduced to a method called TPR and a strong emphasis on the priority of listening and learning to understand. I used this method successfully in teaching Dutch and English as a second language. The way we learned in the seventies, focused on speaking. I remember having to elicit a greeting, and then having to go to people’s houses repeating it. I tried out a different approach this time, like I had Mene give me all kinds of orders, “put up your hand”, “go to the corner”, “eat a banana” etc. I also recorded small stories and the conversations we had, tried to get a transcript done and listened to them over and over again. The small voice recorders available today are a great tool for this.
Fas, then, has probably over 3000 speakers and may well be the largest in Sandaun province. The people have become increasingly proud of their own speech. They group the villages Sumumini, WaraMayu, Kilifas and Fugmuy as one language unit (dialect if you like). I would think that there are also differences between the village to the North (Mori, Savamuy and Mumuru) and East (Fas 2, Tamina 1 and 2, Nebeki, Fugeri, Yau, Aiamina)
There is a debate going on about the name of the language. “Fas” is not what the people would have chosen. When we were there 25 years ago, I had been unable to elicit a language name from them. Now, with a lot more interaction with speakers of other languages, the idea of using the word for “no” as the language name has arisen. This is not uncommon in the area, although the names used in phylic descriptions all seem to be based on place names. Fiona Blake while working on an honors degree in Mori (prompted by the villagers) decided to call the language Momu (the Fas-word for “no”). Doing so would cause quite an upheaval in language ethnologies and make language descriptions harder to trace, but I have come to feel that it should be done any way. Both in Mori and Kilifas (at either end of the language range) people feel that that should be the name of their language. There is a problem, though, that Europeans would also face if their languages were called by the word for “no”, in that the word may be the same in related languages. This is the case for Fas and Baibai. An unconfirmed inquiry into the Baibai situation, seems to suggest that Babai speakers have an alternative word for “no”, “arkwaye”. If this could be confirmed I would feel the road is definitely free to initiate a change of names. Maybe keep Fas as the family name. I would hope Murry Hornsberger, working on the Kwomtari-language, could check this out. It may have to be done for other regional languages as well. There are differences between the dialects, but they have no trouble understanding each other. Villages like Fugeri might be more central and thereby more suitable for a language project (like bible translation) that should serve the entire group, but there are other considerations favoring Sumumini or Kilifas.
One thing that both intrigued and worried me was as to how I would cope with being back in the village as an agnostic non-believer. I had hoped it would give me a more objective sense of the situation. From my perspective what I can see is the following.
There are quite a number of missions vying for a place under the sun / a piece of the cake. In Vanimo I counted a least, the Catholics, Christian Brethren (CBC), United church, Rivival church and SDA’s, but I know there are more. In the Fas region we have RC, SDA, Rivival and CBC in Sumumini, SDA and CBC in WaraMayu, CBC only in Kilifas and Fugemuy. New Apostolics in Mori and probably Savemuy. The rest (like Fas, Utai, Fugeri) I would guess is RC or untouched. There is a charismatic wind in the air, even the Catholics are organizing meetings without mass and lots of singing and guitars. I was surprised to find that the church in Kilifas now had guitars, gospel songs with their arousing repetitions, sharing time and a worship moment. People would clap and in Pentecostal style raise their hands and respond in affirmation (Yes, Sisas). Dancing in the Spirit took place and there is prayer for healing. I even thought I heard some utterances in tongues (but that was probably unrecognized Fas). Women more freely take part, give testimonies and share dreams they had. Quite remarkable for a Brethren born church. Does that reflect changes in the Brethren movement in New Zealand as well?
As I had left my books on church history accidently behind, I had nothing to read. So I decided to do some bible reading and started with Mark. The situation described in the synoptic gospels is so much closer to the situation here in places like Kilifas than it would be to our Western societies. Evil spirits are nothing strange. At one stage a village pig was shot. They shot it in its side, which didn’t kill it so it ran into the bush. There it was chased and killed with spears and arrows. When I asked the gunman why he hadn’t shot it through the head, he said that it would have caused a bad spirit to leave the pig and wander around. The story felt very similar to the story of Jesus sending the bad spirits of the possessed man into the herd of swine, killing them all. It is a world that most evangelicals feel uncomfortable with and even Western pentecostals rather speak of deliverance from bonds rather than casting out demons. I can’t see a “spiritual” culture like the one in PNG transfer directly to the rationalistic outlook on life that most of us westerners now exhibit. “Jesus” is possibly the best answer for now and the best precaution against falling into apathy and drunkenness. I heard about mega-churches in Moresby and there is definitely a market for revival type expressions of faith. There is also a lot of mixing of traditional and Christian stories. (I heard the story of a Fas ancestor meeting with Herod in Israel !)
I would just hope that with the missionary presence the people’s older customs and ceremonies will not simply disappear, but somehow be respected and integrated in this new religion. The Catholics tend to better at this than the Evangelical missions.
---------
On returning as many people as could fit in the land cruiser came with me back to Vanimo. They had wanted to take me to the border, but I still had to get a visa in Vanimo to be allowed back into Indonesia. So, I was dropped at the catholic Lote mission and handed notes of 10 – to 100 kina. It was heart rendering having to say goodbye.
There are two logging base camps in the area run by a couple of dozen Malaysians. The managers tend to be Chineese Malaysians. To get to the Ironwood trees they have had to build roads. These roads tend to be paved with gravel from the rivers, have to be continuously maintained and require a 4-W vehicle. There are two “base camps”, camp 124 and camp 56. The numbers probably refer to distances, like 56 K to Amanab and 124 K from Vanimo(?).
It is, consequently, easy now to get to a number of these villages, a 3 hour journey from Vanimo to Kilifas. The road has reached Fas and Utai (almost). Fugeri, Tamina etc. are not yet connected. But Mori and Savamuy have been on the Aitape-Vanimo road for a while. A road to (or at least towards) Amanab just recently opened and branches away from the road just outside of Kilifas. Kilifas has a school with 3 - 5 teachers and grades 3 to 8. Other villages also have schools. The Kilifas headmaster (Ricky) travels to Vanimo every couple of weeks and the people in Kilifas and Fugmuy have about 5 Toyota land cruisers between them that are used to travel to and fro to Vanimo and the logging camps where the men work. The more regularly employed men (and women) actually live at these camps. Company cars also traverse these roads almost on a daily bases. An Aid post is nearing completion in Kilifas, so a “dokta” or at least a qualified nurse will soon be available to see to the people’s medical needs. Sumumini is the closest Fas speaking village on the road (from Vanimo). They seem to be doing quite well there in setting up all kinds of projects (Palm oil, cattle etc.) with the money they got for the rights to their kwila trees. The Chinese Malay managers appear keen to appease the villagers as some of the contracts have not yet been signed. Village people frequent Moresby to consult with an Australian lawyer about these contracts. Meanwhile the company has assisted in supplying materials for timber houses with iron roofs, setting up medical facilities, repairing school buildings etc. It regularly leads to quarrels between these managers and the village people who want more and more. And from my perspective, the money they receive does not square with the profits the logging companies make. The money also caused a problem with drunkenness.
In Vanimo mobile phones are popular, the necessary top-up-cards run up to 10 k but won’t get you very far calling abroad. So I just called Dorothy and got her to call me back. Internet is also available, both on phones and computers (with a plug-in module). The company bosses at camp 56 use a satellite phone, but find it often hard to pick up the required satellite signal. They also have an internet setup and what they call a “direct line”. It’s very expensive, apparently, but can be used with no cost if you get called. So, we sent Dorothy an email asking her to call us on a 006-12-digit number. That worked really well. I had thought of bringing an internet set-up or satellite-phone, but was worried about the size of the gadgets and especially their need for electric power.
I brought a portable/foldable solar panel (about € 450 US) that would charge an 8Amp 12V Lithium battery in about 4-5 hours of full sunshine. That should have kept my net book and various other 5-6 volt gadgets going, ….. if only there had been enough sun. We had day after day of rain and I got really frustrated at how few hours of time I got on de computer. Most of my documents were on the hard disk or usb sticks. I went back to Vanimo to get a 12 volt car battery at Eela Motors. That turned out to be a disappointment. I had been in a rush to pick it up (a company car was waiting) and didn’t check it out. I was sold a dry cell battery, but when I got to the village I realized that I had been given an unfilled and uncharged acid battery. Pretty useless. Anyway they filled it with acid at the 124 base camp and got it charged. It never lived up to its promise.
The company folk were really helpful, they would take me anywhere and I had some really nice Malaysian meals with them. In the village, I cooked on an outside wood fire. Mene did the cooking for me at first but it turned out to be more convenient to do it myself. It took me an hour or so to get it started the first few days, then got hold of a can of diesel, which made life a lot easier. Not till later did I realize that bits of rubber car tubes are now used to quickly start a fire. I had wondered why so many discarded car tubes were lying around.
What I should have brought more off is cans of salted peanuts and aa(a)-batteries to keep my voice recorders and Led-light going. I have an aa(a)-battery charger but it’s hardly worth wasting the little solar power on it. They last a month or so for 3 hours of LED-light a night. (LED-lights are called ”Solar Lights” here.) Furthermore, of course, I should have brought books. The carpenters brought in a week old paper. We were fighting over who would read it first and having to compete with those wanting the paper for their smokes. I didn’t read anything about the situation in Libye, Syria etc. I should have brought a short-wave radio, the only way to receive some outside news. In town you can receive FM stations, so short wave with no broadcasts in TokPisin is not very popular here.
During my stay I often thought that it was going to mean a closure, a more satisfactory conclusion of this period of my life. It probably is going to be that, unless I can be of help to anyone (any team) that would move in to work with the villagers.
I promised the people that I would ask SIL and NTM to look into sending a team to work with them. There definitely is a greater appreciation of their own language. The central villages of 2-Fas and Fugeri would probably be more ideal in terms of language centrality, but not necessarily in terms of interest in language work.
Sumumini would be closest to Vanimo (1 ½ - 2 hours) and Fugmuy is the nicest/cleanest village with many new timber houses. The road from the main road to Fugmuy, however, is perilous and badly maintained. Kilifas is on a (5 minute) walking distance from the “high way” and has a gravel road leading to it. It’s nicely situated on the river and the people already pointed out an idyllic riverside spot for a team if they would come. It has a lively church, an elementary school and an aid post. It would be my (biased?) choice, I guess.
The Catholics here appear to be more inclusive (following Matt: “Who is not against me, is for me”) and the Evangelicals elsewhere more schismatic (following Mark and Luke “who is not for me, is against me”). But the Catholics have little time for the vernaculars.
I would like to thank each one of you for your help with advice and practical assistance.
21-6-2011 tot 24-6-2011
Samen met Wiebe (m’n zoon) hadden we de vorige avond besteed aan het bij elkaar zoeken van de juiste kabels en adapters voor al die moderne apparaatjes die mee moesten naar de oeroude rimboe. De boeken om te lezen, de reserve bril etc. konden de volgende morgen nog wel toegevoegd worden. Als de wekker maar niet een uur te laat af was gegaan (had ik die dan echt verkeerd gezet?) en ik een half uur had, om te douchen, kabeltjes bij elkaar te rapen, in te pakken en weg te wezen naar het station, met Dorothy (jas over nachthemd) als chauffeur. Ik mis die bril nog niet… maar de boeken wel.
Verder verliep alles wel redelijk, hoewel zo’n 17 uur in een Airbus nou ook niet echt een pretje is. Een beetje wegdommelen, Islamitisch gekuiste filmpje kijken en dan nog maar in Jakarta. Aankomst 9 am, vertrek 9 pm, een hele dag dus om Jakarta te verkennen. Nou dan maar de miljonair uithangen en 600.000 rupiahs uitgeven aan een privé taxi rondrit in de stad. Wat een puinhoop hier en daar en wat een verschil tussen de sloppenwijken en de dure en elegante torenflats. Ik werd meegenomen naar het uitgaansgebied, Antjol, aan de zee, net in de schoolvakanties kennelijk want het gebied was bezaaid met bussen en duizenden school kinderen op schoolreisjes. Het interessantste vond ik de Oorlogsgraven daar van door de Japanners geëxecuteerde (voornamelijk Nederlandse) soldaten. Het zag eruit om door een ringetje te halen en wordt kennelijk financieel in stand gehouden door de Stichting Oorlogsgraven. De grote met kogels doorzeefde boom staat er nog, waar de militairen hun laatste seconden doorbrachten. De hemelboom, werd hij genoemd en ik hoop maar dat dat het lot van de soldaten correct weergaf. Daarna nog twee museums. Je wordt niet vrolijk van hoe onze “Hollandse jongens” daar vroeger de macht uitoefenden.
Om drie uur had ik er genoeg van en vroeg Edi me terug te brengen naar het vliegveld. Gaf hem een extra 100.000 rupiah (zo’n 8 euro) en heb nu zijn businesskaart (een stukje karton met zijn telefoonnummer erop). Want de volgende keer in Jakarta moet ik hem wel bellen. Acties daar hebben andere interessant effecten. Nadat ik in een zaak gevraagd had of ze ook horloges verkochten (niet dus) werd ik voortdurend door allerlei mannen benaderd met prachtige Rolexhorloges, die steeds goedkoper werden (laatste aanbieding: 300.000 rupiah). Had er waarschijnlijk één moeten kopen, want nou blijf ik voor de tijd afhankelijk van m’n mobieltje en z’n kortademige batterij.
Uiteindelijk toch weer op pad, in een kleiner vliegtuig. Twee tussenlandingen waar je even eruit mocht, maar er pas weer in als je half uitgekleed door “security” gekomen bent. Blijf een volgende keer maar gewoon zitten, geloof ik. Op Sentani (het vliegveld van Jayapura) werd ik opgewacht door een fantastisch echtpaar Luther en Shirley (en dochter Given) die met een bordje zwaaiden met daarop “Wietze Baron”. Kon ik moeilijk missen. Ze brachten me naar het “guesthouse” waar ik een nacht zou verblijven, hielpen bij de aanschaf van een sim-kaart en het kopen van een paar levensmiddelen. Ik kon Wiebe bellen en werd later door Dorothy teruggebeld. Mobieltjes veroveren de wereld, ik zou dat later in PNG ook merken.
‘s Middags op zoek naar een bank volgde ik aanwijzingen weer eens verkeerd op en klopte aan bij een kiwi (Nieuw Zeelandse) piloot. Die nam me in z’n wagen mee naar een bank en daarna naar een fraai winkelcentrum waar ik lekkere bolletjes kocht en een paar stevige sandalen. Dit soort ervaring helpen wel het vertrouwen in mensen te behouden. De volgende dag zou ik ’s morgens om 8 uur opgehaald worden en naar de grens gebracht.
Deze geoliede organisatie werd verzorgd door Fred en Swanny. Swanny is de dochter van Arjen en Thea, een echtpaar dat we nog maar een paar weken geleden in Hoogezand hadden leren kennen. Zij hadden 7 jaar aan de Indonesische kant van de grens met PNG gewerkt. We hadden heel wat gemeenschappelijk en zij een dochter die terug gegaan was naar Jayapura. Wat ik zonder hen had gemoeten zal ik wel nooit goed achterkomen.
Tocht naar de grens.
Ik werd opgepikt om 8 uur door Eka en Deny, een Indonesisch echtpaar en kennissen van Fred en Swanny. Nog maar net onderweg vertelde Eka me bezorgd dat er in het hotel waar zij werkt toeristen waren die een negatief reisadvies hadden gekregen naar de grens en het PNG consulaat had geweigerd visas af te geven.! Ik had hier al eerder geruchten over gehoord. Men is bang (denk ik) dat de OPM (Operasi Papua Merdeke) zal proberen buitenlanders te gijzelen in hun strijd om vrijheid voor Irian Jaya. Ik had in Brussel al een visum gekregen, dus het hebben van een visum zou het probleem niet kunnen worden. Maar toen we na een tijdje de bewoonde wereld uitreden en regelmatig militaire aanwezigheid bespeurden, begon m’n hart toch wel wat sneller te kloppen en kwam er een moment waarop ik terug verlangde naar het gevoel Eeuwige Armen onder me te hebben. Dat zou statistisch gezien de kans op een goede afloop wel niet beïnvloeden, maar het gevoel van veiligheid was mooi meegenomen geweest.
Bij twee militaire controleposten moest ik m’n paspoort laten zien. En toen we dichter bij de grens kwamen leek er een versperring te zien te zijn. Oeff… Men was bezig met de weg te repareren en een wagen te verplaatsen en we konden gewoon doorrijden. Na drie uur bij de grens eruit en een stukje lopen naar de Indonesische douane. Eka kwam mee en voeg nog onderweg: Ben je dan niet bang om dit allemaal (ook nog in je eentje) te ondernemen? Ja, nou en of Eka, moet je m’n hart eens voelen kloppen.
Bij de douane leek alles weer vast te lopen. “ We kunnen u er niet door laten. U hebt een stempel nodig en dat kunt u alleen maar in Jayapura krijgen.!!!!!”
Terug naar JP? Kan ik niet beter terug naar huis gaan? Waar ben ik aan begonnen? Dat laatste moet ik bekennen, heb ik mezelf vaker moeten afvragen. Ik moet daar even versteend gezeten hebben, toen ik via Eka te horen kreeg dat ze misschien wel iets voor me konden regelen, maar dat zou 300.000 rupiah gaan kosten. Driehonderdduizend rupiah, zo’n 25 euro, dat moet te doen zijn. Ik moet in vertwijfeling iets in Tok Pisin gezegd hebben, want deze Indonesiërs begonnen ineens Tok Pisin te praten en we raakte in een geanimeerd en grappenmakend gesprek. Die 25 euro was ik wel kwijt, maar daar kreeg ik dan ook een mooi stempel voor terug. Bij de PNG douane hoefde ik alleen maar een formuliertje in te vullen. Eka was er nog even bij en moet m’n hand wel hebben zien natrillen bij het schrijven.
Aan de andere kant van de grens viel alles mee, geen open bestelwagen, maar een leuk taxi minibusje. Prachtige tocht langs de witte stranden van Vanimo over een geasfalteerde weg. Slechts hier en daar was hij door overspoelde rivieren gedeeltelijk weggeslagen. De chauffeur reed alsof hij op de A7 zat, maar wist vakkundige de gaten te vermijden. Duurde minder dan een uur, kosten 10 Kina ( ongeveer 3 euro).
In Vanimo werd ik afgezet bij de Katholieke Missie. De priester was net gaan lunchen, maar er was iemand in het kleine boekwinkeltje, Bonnie. Met hem had ik een leuk gesprek in het TokPisin. “Yu no lusim TokPisim” (je bent TokPisin niet vergeten), vertelde hij. Die opsteker kon ik wel gebruiken. Ik had de (Indische) vader niet telefonisch kunnen bereiken en kwam dus een beetje als een verrassing. Gaf niet, ik werd Vanimo uitgereden en kreeg een kamer toegewezen waar je als toerist voor het uitzicht een kapitaal neer zou leggen. De kamer zelf is eenvoudig. Wat ik het meest mis is een gelegenheid iets op te warmen of water te koken voor een kom Noodles. Maar ik wordt telkens meegenomen om mee te eten met de 18 studenten die hier op een “carriére?” als priester worden voorbereid. (waarschijnlijk wordt er straks maar 1 of 2 werkelijk priester) Het eten bestaat voornamelijk uit rijst met vis uit blik en wat gekookte blaadjes. Ik eet er niet veel van, want ik mag van m’n dokter geen vis eten omdat ik daar misselijk van word. Heb ondertussen waarschijnlijk al een paar kilootjes verloren, dus al iets van m’n doelstellingen bereikt.
Zaterdag 25-6-2011
Vanmorgen twee keer naar de stad geweest. Ik doe alles wel vaker in fasen. Een andere sim-kaart voor de lokale mobieltjes gekocht en begonnen zaken te verzamelen die ik nodig ga hebben om in Kilifas te overleven. Maandag op zoek naar een mogelijkheid om via die niet geasfalteerde weg naar Kilifas te komen. En dan wellicht dinsdag of woensdag de laatste stap. Ik heb hier een stuk of drie “vaders”, allemaal jonger dan ik. Father Frances is m’n buurman en zorgt voor me als een zoon. Alle vaders ut de regio kwamen vandaag bij elkaar en het was een beetje een feestelijke gelegenheid met een uitgebreide maaltijd, naast de vis was er ook kip en zelfs patat. Ik mocht tegenover de (Italiaanse) bisschop zitten en we hadden een interessant gesprek.
Zondag 26-6-2011
Fr. Frances moest vanmorgen de mis verzorgen. Ik besloot ook maar eens mee te gaan en was verrast te merken dat het wel leek of ik in een van de kleine Gospel Halls die ik nog uit Glasgow kende was binnengelopen. Een aantal studenten zat in een kring met gitaren en tokkelde er lustig en met fantastische stemmen op los. Als je de afbeeldingen van de heiligen weg kon denken zou je je qua type muziek en sfeer in een evangelische gemeente wanen. De preek van Frances was ook niet slecht (kan ik dat nog beoordelen?) met wat meer nadruk op het sacrament dan je in evangelisch kringen zou vinden. Aan het eind, net voor je de hostie op kon halen, ging m’n telefoon. Ik als een gek de kerk uit (zo’n heiden hoort er toch niet echt thuis). Wie kan me nu bellen, het is in Nederland bijna half twee ‘s nachts. Dorothy natuurlijk, doet er alles aan om terugkerende vroomheid te voorkomen. Ze was net thuis uit de film met een vriendin en wilde wel even kletsen…
Maandag 27-6-2011
Wat ik nog niet verteld had is dat m’n toetsenbord moeilijk was gaan doen. De letters x,c,b en het cijfer 1 deden niks meer. En ik was nog wel zo trots op m’n net aangeschafte net book met lang batterijleven. Je zou m’n tekst zonder die letters eens moeten lezen. De Engelse helemaal: Ik heb hem regelmatig als nepboek vervloekt. Kon zelfs niet op m’n eigen account inloggen omdat ik voor het wachtwoord zowel een b als een 1 nodig heb. Nou kent Windows 7 een schermtoetsenbord waar je door te klikken je letters kunt krijgen. Zo kon ik in ieder geval inloggen en de nodige e-mails schrijven. Maar het blijft knoeien. Erosie door de hoge vochtigheid hier?? Maar zien wat ze er bij Packard Bell van gaan zeggen. Een extern usb-keyboard was in Vanimo niet te krijgen. Het plaatsje is toch veel kleiner dan ik gedacht had en me kon herinneren. Maar ook hier lieten de “fathers” me niet in de steek. Ze vonden ergens een groot usb-toetsenbord waarbij de delete-toets door een behoudende rat aangevreten leek te zijn en de letters op een aantal toetsen weggevaagd, maar ze verschijnen op het scherm en dat maakt me intens gelukkig.
Verder vandaag weer Vanimo in om inkopen te doen en na te vragen hoe ik morgen naar Kilifas kan reizen. Nou is er geen lokale VVV en moet je dus maar net de juiste Papoea aanschieten om daarnaar te informeren. Heb de bus(?)halte gevonden. Eigenlijk niet eens zo moeilijk want plekken waar veel mensen wachten zijn rood gemarkeerd. Hier wordt een zgn. betelnoot gekauwd (licht hallucinerend) samen met schelpenkalk. Dat vormt een rode speeksellaag in je mond die uiteraard zo nu en dan uitgespuwd moet worden.
Toch nog wel wat bagage, uiteindelijk toch maar besloten een 5 cm dikke matras te kopen (kan opgerold worden) en een mat voor eronder. “t Ja, ik slaap hier op zo’n matras en het idee dat zelf die er straks niet meer zou zijn begon me steeds minder te bekoren. Dan toch maar wat eten ingekocht, een hele lading 2 minuten noodles en wat blikjes corned beef. Het alternatief zou een dagelijkse dikke sagogelei gaan worden, waar je als bij kauwgum telkens een stukje uit kunt trekken. Wordt steeds minder een held, voedsel straks maar een beetje combineren…
De enige Papoea priester hier (Jozef) moet naar een plaatsje nog voorbij Utai (en komt langs Kilifas *). . Hij rijdt zelf, maar de wagen moet terug en hij heeft dus een extra chauffeur nodig. Wellicht kon ik wel met hem mee (niet als chauffeur overigens).
* Klopt achteraf niet, de weg naar Utai buigt eerder af.
Dinsdag 27 – 6
Heb Fr. Jozef niet weer kunnen bereiken, zijn telefoon werd niet beantwoord en later vanmorgen bleek dat hij al weg was gegaan. Kennelijk geen plek over voor een oude avonturier. Fr. Frances reed me naar Vanimo waar we nog eens informeerden naar de mogelijkheden. De kans op een rit vandaag, leek niet erg groot of ik zou al een hele ochtend bij de weg moeten gaan zitten wachten. Dan maar eens bij de Timber (houtwinning) company gaan kijken, die hebben die weg immers aangelegd om de bomen uit de jungle aan te kunnen voeren. Ze zitten in het mooiste en duurste gebouw van Vanimo en je passeert allerlei veiligheidsagenten voordat je een keer in het kantoor zelf terecht komt. Onvoorstelbaar mooie, grote¸ ge-aircode ruimtes met marmeren vloeren en overal groepjes kantoorpersoneel dat niets te doen leek te hebben. Ik heb wel telkens succes met mijn TokPisin verhaal over wat ik kwam doen en ooit gedaan had. Uiteindelijk kwam ik in het kantoor terecht van iemand die uit Utomi komt, een plaatsje waar ze een aan het Fas verwante taal spreken. Hij beloofde me te zullen bellen zodra er een company-wagen die kant opging. Maar gezien de vele regen van de laatste dagen, kon dat ook nog wel eens even duren. Terug dus weer en uitpakken. Morgen wil ik zien of ik geen Fas-sprekers in Vanimo kan vinden, van je dorpsgenoten moet je het toch uiteindelijk wel hebben. Begin onrustig te worden en wil eigenlijk wel zo snel mogelijk naar Kilifas.
Woensdag 29 juni 2011
Vanmorgen kon ik met weer een andere Indische vader (de tweede vader Jozef, het wordt wat verwarrend en ze zijn soms ook nog zwarter dan de Papoea’s, zonder het kroeshaar) op zoek naar het kamp waar zich Kilifas-mensen op zouden kunnen houden. Die slapen daar dan als ze om de een of andere reden in de stad moeten zijn, bijv. voor het ziekenhuis. En kun je het geloven, al lopend door de rimboe van het ene huis naar het andere kon ik ineens in het Fas m’n begroeting kwijt. De ogen en glimlach van die man (Aike) toen we in het Fas begonnen te praten, maken het allemaal al weer de moeite waard! Hij was nog een jongen in het naburige zusterdorp Fugmuy toen wij daar woonden. Hier om medische redenen. Zijn dochter gaat vervoer voor me regelen zodat ik morgen – als alles goed gaat – eindelijk naar Kilifas kan gaan. Hij heeft me al wat voorbereid op wat we aan gaan treffen, heel veel “nieuwbouw woningen” betaald met geld dat ze van de houtwinningmaatschappijen gekregen hebben. Hoelang ze daarvan zullen profiteren heb ik m’n bedenkingen over, wel begreep ik dat er wel voor gezorgd is dat er niet meer dan zoveel van de bankrekening gehaald mag worden. Dat pinnen is hier ook uiterst interessant. We staan in een lange rij te wachten en worden per dozijn (of zo) bij de twee pinautomaten toegelaten. Twee beveiligingsambtenaren kijken toe en steken een helpende hand uit. Die had ik ook nodig want ik probeerde 1200 kina te pinnen (zo’n € 400) en kreeg alleen m’n pasje terug. De helpende hand fluisterde in het dan maar voor 1000 te proberen. Ik was natuurlijk weer te inhalig geweest, nu kwamen de briefjes er keurig uitgerold. “Nu nog die twee honderd”, fluisterde hij, mar dat liet ik maar zitten. Een volgende keer wel. Benieuwd naar morgen
Donderdag 30 juni
De afspraak was iets later te verschijnen. We deden het dus vanmorgen rustig aan. Ik had gisteren al geprobeerd een aantal pakjes overgebleven noodles aan de studenten te geven, maar fr. Frances wist dat te verhinderen. Ik moest ze zelf meenemen, zei hij. Ik begrijp dit niet, moest hem maar vertrouwen. Ik doe niet gauw iets op vertrouwen en zonder te begrijpen waarom, maar goed hij is mijn gastheer. Vanmorgen de noodles toch maar afgeleverd, terwijl hij in gebed was. Film gemaakt van ons allemaal bij het ontbijt. Frances kookte tegen tienen nog een maaltijdje met noodles en kaukau (zoete aardappeltjes) . Hij heeft een koelkastje waarin hij heel lief een schaal met stukken papaja had bewaard. Alles lekker opgegeten. Toen naar Vanimo waar we m´n rugzak bij de boekwinkel afleverden, waar ook m´n ander bagage was. Dan was alles tenminste op één plek. De vader moest nog even wat met de bisschop overleggenen ik raakte in gesprek met boekwinkel bezoekers. Het was weer een opsteker om een van hen te horen zeggen dat ik TokPisin sprak als een van hen en hoeveel moeite de vaders er mee hadden. Dat was wel in scherp contrast met hoe het met m´n Fas gesteld was. We zijn maar een jaar of 5 echt in het dorp geweest, maar hebben het niet goed aangepakt of aan kunnen pakken. Verkeerde taalleermethode, maar vooral niet in staat geweest te integreren en daardoor steeds blijer als we weer even naar de comfortabele zendingscentra’s konden. Zendelingen komen nu eenmaal omdat ze denken geroepen te zijn, niet omdat ze geschikt zijn voor de uit te voeren taak.
Uiteindelijk dan naar het Kilifas doorgangskamp. Samen met Aike´s dochter, Sera, en haar kindjes liepen we over het strand naar Vanimo. Prachtig strand, heb m´n voeten ook nog even nat gekregen. In Vanimo vonden we haar man die een truck heeft waarmee hij heen en weer rijdt op de weg naar Kilifas. Er is altijd veel plezierige opwinding wanneer ik Fas-mensen tegenkom. Ze vinden het fantastisch om me (het liefst) in het bijzijn van anderen met hen te laten praten. Dan wordt het telkens netjes voor de niet Fas-sprekers vertaald. Nu zegt hij dit, en nu dat. Je zou je zo heel wat gaan voelen als mijn Fas vaardigheid maar wat beter was geweest. Volgens mij hebben ze er bij de vertaling soms ook maar wat van gemaakt.
Ik kom uiteindelijk in de open bestelwagen van iemand anders terecht en mag voorin zitten. De rest zit in de bak gewoon op de grond, vier uur lang hobbelend over de ongeasfalteerde weg…. Ik had dat niet ongebroken overleefd. De bestuurder, Simon, komt uit het Fas-sprekende Sumumini, is een ouderling van de Brethren-gemeente in zijn dorp. Hij hangt een bevlogen verhaal op waarin je telkens weer Bijbelse namen tegenkomt in een Fas-context. God (of Jezus) woonde nu in Fugmuy en vroeger toen ie de mens maakte schiep hij Mab en Jesfat. Met Mab ging het niet goed, hij ging de verkeerde kant op met Jesfat wel. Maria was ergens in de buurt en kreeg toen Jezus. Ergens in het proces werd de kleur van de goede mensen veranderd in blank. Ik kon het lang niet allemaal volgen, maar alles had plaats gevonden in Kilifas en toen de zendelingen kwamen hebben ze het verhaal genomen en een beetje veranderd zodat het zich nu in Palestina afspeelt. Ook alle namen werden aangepast. Veel bleef me onduidelijk en ik hoop dat ik z’n verhaal nog eens kan opnemen.
Er werd overal gestopt en we kwamen pas midden in de nacht in Kilifas aan, voor zover je iets kon zien was dat een geweldig weerzien met de mensen die nog op waren. De chauffeur vond dat ik beter de eerste nacht in het houtkamp door kon brengen. Dat bleek nog een half uur rijden verder te zijn. Het was mooi om Koy daar aan treffen, die nu een bloeiend zaakje daar drijft, waarin duizenden kina’s omgaan. Hij is ook de eigenaar van de pick-up die heen en weer rijdt. Koy was een van de meesters die we daarvoor opgeleid hadden.
Vrijdag 1 juli.
Nacht in zijn winkeltje doorgebracht. De volgende morgen nadat de brandstofpomp weer aan de praat was geknutseld uiteindelijk naar Kilifas. Wat een ontvangst, wat waren de mensen blij en verrast me weer te zien, tranen hier en daar. Waar ik moest slapen was nog wel even een probleem, er was geen haus kiap (een huis speciaal gebouwd voor rondtrekkende ambtenaren) meer en de leraren van de school die er nu is waren op verlof en hadden de sleutel meegenomen van een lerarenhuis dat nog vrij was. Dan maar slapen in het piepkleine winkeltje van Mene, Dorothy’s vroegere taalhelper. Mene heeft nu een klein winkeltje (een “stoa”) waar ik alleen maar wat zakjes zout aantrof en een vrieskist!. In die vriezer zaten diepvries kippen! Hoe hou je zo’n vrieskist in allahs naam (g.z.z.n) gaande? Een generator (aggregaat)! En ja hoor , hij stond vlak bij en draaide van 5 tot 12 uur ’s avonds.. Mijn bed paste net in de stoa en ik heb hem de hele avond even een beetje moeten verschuiven en eruit moeten kruipen om de deur open te doen als er weer en klant was voor een pak kakaruk (kip). Heb m’n oren met een stukje tp dicht gepropt zodat m’n oorvliezen niet te zeer zouden beschadigen en moet na 12 uur ook nog wel in slaap gevallen zijn.
Zaterdag 2 juli
Veel veranderd, het idyllische dorp aan de heldere vliet was er niet echt meer. Twee grintwegen leiden nu naar de rivier en er staat en schoolcomplex met allerlei open klaslokalen en leraarhutten. Langs de rivier gezocht naar een plaats om me te wassen. Zeep geleend van Mene en daar onder toezicht van een geïnteresseerde schare uit de kleren en het open bad in met stromend water. Heerlijk verfrissend, maar zal wel zoeken naar een plek en een moment waarop ik het rijk alleen heb. Traditionele kleren zie je niet meer, geen vrouw meer met de van sagodraden gemaakte rokjes, vaak in prachtige kleuren geverfd. Ze zijn er niet mooier op geworden. En niemand meer met de traditionele penisdop. Er is geld op dit moment.
‘s Middags verhuisd naar de toekomstige bad- en kleedkamer van de net gebouwde ziekenhulppost. Die kamer is helemaal (?) muskietenvrij gemaakt, helaas is er een moeras vlakbij en stikt het buiten van de muskieten. Die hebben het vooral op m’n zachte huid gemunt. Terwijl we buiten stonden te praten waren een man of 4 bezig ze van me te weren, Een stuk of wat werden bloederig (van mijn bloed dan wel) op m’n benen doodgeslagen. Ik had van fr Frances een anti-muskietenspray meegekregen. Die maar even gebruikt, moet er zuinig mee zijn, want het is maar een kleintje. Verder de hele dag videootjes laten zien die ik recent opgenomen had, met Dorothy, Wiebe, Ruth en de kleinkinderen. Junier, Ruth haar partner, was ook even te zien. Ik mag zijn naam niet uitspreken, daar ligt een zwaar taboe op in de tradities hier.
Ontmoette de volgende bekenden weer: Mene, Sawee, Jozef, Jetin, Bi, Kwepu, Samia, Kamo’s vrouw, Maria ( Waya’s vrouw), Marcus (één oog).
Zondag 3 juli.
Op m’n nieuwe plek geslapen. Dat was lekker, ook een beetje bij het dorpslawaai vandaan. Naast me slapen een aantal timmerlui die nog bezig zijn het complex hier af te maken. Ze zijn zeer vriendelijk, brengen me grote bekers vol zoete koffie, wat heerlijk smaakt. Heb lang geen koffie met suiker gedronken, maar bezondig me er hier met liefde aan. Ze willen hun voedsel ook wel met me delen en voor me koken, maar ik moet daar niet aan beginnen, want dan blijf ik in het TokPisin hangen. Heb met Mene afgesproken dat ik ’s ochtends en later in de middag naar haar huis zou gaan om te eten en wat te kletsen. Voortdurend mensen (en kinderen) om me heen. Valt niet mee voor iemand die toch eigenlijk het liefst maar alleen is. Maar de aandacht zal ook wel weer verslappen..
Maandag 4 juli
Ik schrijf dit later want we hebben al dagen geen zon en zonder zon laadt m’n batterij niet op. De grote verrassing kwam ’s middags toen Kwepu ineens met een auto voor de deur stond. We gingen naar kamp 5-6 toe, een kamp van de houtclub waar veel mensen uit Kilifas werken. Het kamp staat op de grond van Sawee en er wordt nog geprocedeerd over meer geld voor de rechten op de hardhout-bomen op de grond, Heel aardig ontvangen door de Chinees/Maleisische manager, Mr. Johnson (naam is vast anders). Er waren ook wel een man of 10 politie aanwezig, die komen regelmatig in de diverse kampen polshoogte nemen. In ieder geval bij Mr. J gebruik gemaakt van z’n computer en Dorothy een korte boodschap gestuurd. Ga een volgende keer van z’n telefoon gebruik maken. Daarna een uitgebreide Maleisische maaltijd met allerlei vlees en kippensoep en rijst en noodles. Die laatste eet ik hier ook meestal. Had een hele lading pakjes gekocht en Mene kookt er één van ‘s morgens en ’s middags. Toen weer terug.
Dinsdag 5 juli
Vanmorgen de schrik van m’n leven. Had maar eens besloten wat rijst te eten, zout natuurlijk vergeten en de korreltjes rijst hadden dan ook geen smaak. Teveel eten en praten tegelijk en een aantal korreltjes moeten in m’n luchtpijp geschoten zijn want ik kon plotseling niet meer ademhalen. Was me wel eens eerder overkomen, maar dit voelde definitiever. Zou ik dan echt zo aan m’n eind moeten komen, hier en op dit moment en op deze manier??? Probeerde rustig te blijven en het beetje adem dat nog mogelijk leek op te nemen, terwijl de een me op de rug sloeg en Mene m’n nek vasthield en erin blies en bad. Zal haar relaas van het gebeurde nog wel vertalen en toevoegen. Heb het overleefd, zoals je ondertussen wel begrepen zult hebben.
‘s Avonds twee senior onderwijzers ontmoet op weg naar het kamp van Mene en Sawee voor m’n avondeten. Voordat ik het wist had ik een bord vol rijst, noodles en wat lag er bovenop? Het moet Tonijn geweest zijn. Ik ga bij het denken aan vis al over m’n nek, maar wat nou. Het zag er niet erg visachtig uit, als ik nou maar denk dat het kip is…..
Woensdag 6 juli
Heb de vis overleefd. Geweldig wat de geest je niet wijs kan maken. Het was gisteravond een drukte van belang met gaande en komende trucks en heel veel geschreeuw. Ruzie. Een dorpsvarken was aangeschoten en de zoon van de hoofdmeester werd ervan verdacht. Verdenkingen te over hier. De meeste ziekten worden geweten aan het werk van Sanguma (“sokoman”, hier), een geheime manier van doden die magie-experts uit andere dorpen weten toe te passen om mensen ziek te maken en zelfs te doen sterven.
Een (timmer)-buurman was naar Vanimo geweest en had voor mij wat medicijnen meegenomen. Ik had (dacht ik) om soa marasin (medicijn voor “sores”) gevraagd (een soort paarse jodium), maar hij kwam met pen marasin (een paracetemol-achtige) terug. Mene was ziek, haar dus maar een paracetemol gegeven, s ’middags ook nog een.
Kreeg een brief van Dorothy!. Geloof het of niet anderhalve dag eerder geschreven! Ze had m’n email ontvangen en maandagavond teruggeschreven. De houtmanager had hem uitgeprint en met wat jongens meegestuurd naar ons dorp. Fantastisch, heerlijk wat van haar te horen.
Heb niet veel werk kunnen doen want de accu’s zijn leeg en ook de generator wordt al een tijdje niet meer opgestart. Alle kakaruk (kippen) zijn verkocht en het heeft geen zin om zonder vrieskist de generator te laten lopen. Vanavond wordt er nieuwe voorraad verwacht.
Donderdag 7 juli.
De generator liep gisteravond weer en ik kan dus weer werken, computeraccu en die van de videocamera opgeladen. Ook is er weer wat zon en het zonnepaneel werkt goed.
Mene was hier vanmorgen en we hebben een verhaal van haar op kunnen schrijven. Ik kwam haar man tegen die net terugkwam van een “ziener” die met twee (spirituele) ogen gezien had dat Mene een boze geest ontvangen had (het werk van Sanguma). Met m’n medicijnen kan ik daar toch niet tegenop en of Jezus veel uit kan richten betwijfel ik. Ze vraagt ook niet meer naar de tabletten. Omdat ik m’n boeken thuis had laten liggen en alleen een nieuwe testament bij me heb, besloten daar maar weer eens systematisch in te gaan lezen (laatst keer zo’n 25 jaar geleden). Ben bezig met het evangelie van Marcus en Jezus is voornamelijk bezig met het uitdrijven van boze geesten. Interessant hoeveel dichter dit staat bij de mensen hier in Kilifas en hoe de meeste evangelische gelovigen in het Westen er niet goed raad mee weten en zelfs pinksterchristenen er het liefst een draai aangeven en spreken over bevrijding van allerlei verslavingen en gebondenheden. Geen wonder dat de moderne rationele westerse wereld die verhalen wel grotendeels als legenden af moet doen, maar je stapt zomaar niet over van het stenen tijdperk naar de westerse denkwereld. Wellicht is Jezus wel een zinvolle en behapbare tussenweg, als er ook maar iets van de eigen cultuur behouden kan worden. De katholieken zijn daar vaak wat beter in.
Heb een plek gevonden waar ik kan “baden” en zelfs een beetje zwemmen.
Vrijdag 8 juli
Het heeft de hele nacht weer geregend, wat is hier toch aan de hand, zo herinner ik me het niet. Klimaatverandering hier ook al een effect? Betekent dat ik de computer ook maar mondjesmaat kan gebruiken. M’n oplaadbare LED-lamp begint ook zwakker te worden. Heb dus echt wat zon nodig om om niet ’s avonds in het donker rond te hoeven strompelen. Ging eergisteren door m’n rug. Hardlopen is wel goed geweest voor m’n algemene conditie en heeft me sterke beenspieren gegeven, maar de rest had ook wel wat oefening kunnen gebruiken. Begint langzamerhand weer wat bij te komen.
Heb me vanmorgen niet fatsoenlijk kunnen wassen, de rivier is nu breed en vies door al die regen. Kan wel een paar dagen duren voordat het water weer helder is. Mene nog steeds ziek, begin iets meer een idee te krijgen van hoe sanguma (“sokoman”, hier) werkt. Kennelijk ligt de oorzaak in Utai een eind verderop gelegen dorp (laatste dorp met dezelfde taal). Ze moeten iets tegen onze mensen hebben want ze kunnen iets in het vuur gooien waarna dit bij de juiste wind overwaait naar onze dorpen en ziekten veroorzaakt. Ze kunnen dat hier ook wel maar doen het liever niet (zeggen sommigen) omdat ze begrepen hebben dat Jezus dat niet goed vindt.
Mene nog steeds ziek, malaria denk ik, want ze wordt heet en koud. Ik heb maar net genoeg tabletten bij me om mijn tijd door te brengen en wat hebben ze aan één keer helpen? Structurele hulp is nodig. Toch maar één van mijn tabletten meegegeven en een paracetamol-achtige (pijntablet). Zodra de aidpost hier klaar is, komen er ook medische voorzieningen en kan dat allemaal beter worden. De voormalige “doktaboi” (enigszins medisch geschoolde inwoner), Kamo, is kennelijk z’n baan kwijt geraakt, hij leeft nu weer als een “kanaker” . Hij was onze buurman en woont nog steeds op dezelfde plek, maar ik heb hem nog niet gezien. Ik denk dat hij zich schaamt voor zijn situatie en er daarom voor terugschrikt om me te ontmoeten. Hoop hem te zien wanneer ik op zoek ga naar de plek van ons huis aan de andere kant van de rivier, ben daar nog niet aan toegekomen.
Wanner je het over de duivel hebt… zeggen ze wel. Nou wil ik Kamo niet met de duivel vergelijken, maar ik was net gaan rusten toen ik een stem hoorde “Fitsa, aytafa? “ (Wietze are your there) Kamo, I knew it, his voice had not changed a bit. I opened the door and we embraced. He was carrying a shotgun, ready to kill a village pig for a party (dance) they are organizing. I promised to come and see him. *
*Excuses voor mijn overstap naar het Engels.
Zaterdag 9 juli
De eerste week zit erop. Vraag me regelmatig af wat ik hier doe. Ja, het was fantastisch zoveel oude bekenden weer terug te zien en te merken hoe je nog steeds geliefd bent. Maar dat had ook in een weekje wel gekund. Wat hebben ze eraan dat ik langer blijf, wat heb ik eraan? Het idee was om de fonologie en grammatica van de taal verder uit te werken zodat ik een beetje een beter eindproduct achter kan laten. Maar het is erg moeilijk om er systematisch aan te kunnen werken, de condities zijn er niet naar. Kan m’n computer niet constant gebruiken en de meeste mannen zijn overdag aan het werk. Dacht dat ik een beetje een routine uitgewerkt had. s‘Morgens bij Mene eten, een verhaaltje opnemen en dat ’s avond met haar opschrijven (transcriberen). Dat is één keer gebeurd, maar nu is ze ziek en ben ik aan een nieuw plan toe. Omdat ik zelf de klinkers niet altijd goed kan onderscheiden, heb ik iemand nodig die me kan helpen om aan te geven om welke het precies gaat. Ik gebruik daar een soort norm voor. Voor de Nederlandse “ie” heb je bijv. drie varianten, die net allemaal iets anders zijn, voor het woordje “sie” heb je dan sie (1) = vogel, sie(2) = (ik) plas en sie(3) = (ik) ruik. Voor de Fas-sprekers zijn dit allemaal anders klinkende woorden. Bij het transcriberen moet ik dus regelmatig vragen is dat de “ie”van variant 1, 2 of 3. Bovendien ken ik van lang alle woorden de betekenis niet, dus daar heb ik ook hulp bij nodig. Het idee was om het woordenboek van 2000 naar 4000 te verdubbelen. Jetin zou dat kunnen, maar werkt en heeft het geld hard nodig. Toch maar eens zien of ik hem niet een tijdje vrij kan kopen.
De timmerburen zijn verdwenen, ze hadden er gisteren al op gezinspeeld. Vanmorgen dus voor het eerst zelf een vuurtje starten en water koken. Ben er een paar uur mee zoet geweest. Moet vanavond beter en sneller. Een hier getrouwde Sepik-vrouw kwam me wat brandhout brengen, alles is verder nat.
Regen, regen, regen, hoe is het mogelijk, zo herinner ik met het niet. 2 halve dagen zon afgelopen week. Vanmorgen toch in de rivier “gebaad”, nog niet helemaal helder, maar och dat ben ik ook al lang niet meer.
O, ja dat feestje hielden ze ergens verder langs de weg. Het ging de hele nacht door. De muziek draaien ze vast van een autoaccu. Vanmorgen schoot Kamo nog een varken, kennelijk niet direct gedood want het beest vloog de rimboe in waar er naarstig jacht op wordt gemaakt.
Schrijf dit de volgende dag: Toch nog veel gebeurd. Jetin stond buiten en we hebben weer even als van ouds zitten kletsen. Ik liet hem vertellen over de tocht die we ooit samen maakten dwars door de jungle en in de jungle ergens slapend naar de kust toe en daarna langs de kust naar het stadje Aitape. Hij herinnerde zich nog zo veel en het maakte bij mij ook weer van alles los.
‘s Middags eerst een film gemaakt van het weggerende en (met pijl en boog) neergeschoten varken. Je ziet hem even later in stukken gehakt en nog weer later een stukje ervan gekookt en wel in mijn pannetje. Ze hebben hier nog geen Partij voor de dieren.
Later die middag de gelegenheid om terug te gaan naar Kamp 56. Mr. Chen Lok Ung (voor het gemak Mr Johnson) was zelf niet aanwezig, maar ik sprak met de district-manager en gaf hem de usb-stick met een worddocument (inclusief mijn logboek t/m dinsdag). Hoop dat hij het bestand aan Dorothy weet te sturen.
Een enerverende dag dus achteraf en de zon begon ook nog even te schijnen zodat m’n netbook-accu praktisch vol was.
Zondag 10 juli
De kerkbel ging al vroeg, maar ik meende me te herinneren dat het wel een paar keer ging voordat de dienst echt begon. Besloot te wachten tot ik hoorde zingen. Vorige week kwam ik te vroeg en dan zit je lang te wachten. Dit is het moment dat me het meest in verlegenheid brengt. Vorige week zondag werd ik begroet als zijnde de teruggekeerde (heilige) Paulus en gevraagd een stichtend woord tot hen te richten (zeg maar de preek voor hen te verzorgen)
Is huichelen een zonde als je het doet om de mensen niet te bedroeven? Ik zal het Fr. Frances eens vragen als ik hem weer zie. Hij heeft immers de autoriteit gekregen om zonden te vergeven. Ik heb hem mijn draagbare zonnepaneel beloofd, daar mag dan toch ook wel iets tegenover staan?
Het verbaasde me hoe gemakkelijk het was, ik had natuurlijk wel vele malen gepreekt in het Engels, Nederlands, TokPisin en ook een paar keer in de Fas-taal, maar dat was zo’n dertig jaar geleden. Even een knop omdraaien en ik was weer die ik toen was. Het voorstellingsvermogen van onze hersenen is kennelijk ongekend groot. Ik heb tegen dit aspect het meest opgezien en kan het niet opbrengen op te biechten dat ik van die Bijbelverhalen niet veel meer geloof. Het verscheurt me, maar hier ben ik, ik kan niet anders. Vanmorgen weer moeten spreken (niet de hoofdpreek, gelukkig) en aan het eind gevraagd te bidden. Het jasje van de oude Wietze maar weer even aangetrokken… Kan ik dit echt wel volhouden… ik moet wel…..
Er gebeurt op geestelijk gebied veel meer en ik zal er zo nu en dan wel iets meer over vertellen. Toen ik vroeg waarom ze het varken niet in z’n kop geschoten hadden (ze schoten hem in z’n flank), werd er iets gefluisterd over een boze geest die dan uit zou varen. In de twee synoptische verhalen (Mattheus en Lucas) over Jezus heb je ook een verhaal over varkens waar een boze geest invoer. Die verhalen passen zoveel beter bij PNG in deze fase van hun ontwikkeling dan bij ons in onze Westerse denkwereld. Lastig om ze dan nog als van eeuwige waarde te beschouwen.
In ieder geval, ging een tweede keer door m’n rug. Bij het aansteken van m’n houtvuurtje. Ik strompel nu al een tijdje rond. Ben vanmiddag even gaan zwemmen in m’n zwemplek in de rivier. Dat helpt.
Je kunt daar wel honderden meters afleggen gewoon door tegen de stroom in te zwemmen.
Vuurtje gestookt (gaat iets sneller nu), lekker bakje Papoea-koffie naast me.
Maandag 11 juli
Vroeg gaan baden vanmorgen, 100 slagen schoolslag, 100 slagen rugslag. Wie heeft er nu een badkuip waarin je dat kunt doen? Doet m’n rug veel goed. Het water wordt ook steeds helderder, kan een probleem worden daar ik geen badschuim bij me heb.. Gelukkig komen er aan mijn kant van de rivier geen voorbijgangers langs, niet dat wat meer of minder bloot hun iets uit zou maken.
Besloten om mijn verblijf her-in-te-richten. Er is een kleine¸ gedeeltelijke afscheiding waar een douche moet komen. De plek is net groot genoeg voor m’n bed. Alleen zit de douchebak er al vast in en staat het vol met allerlei materialen en o.a. een maaimachine. De maaimachine buiten gezet (hoop dat hij niet gestolen wordt) en de rest opnieuw gearrangeerd, zodat ik een plekje had voor m’n bed. Dat staat nu met één poot in de douchebak. Zo dicht heb ik nog nooit bij een douche geslapen. Het gat met een lap dichtgestopt. Was vanmiddag net begonnen met filmopnamen van het dorp toen er een pick-up langskwam. Ik moest met alle geweld mee naar kamp 5-6. Men geniet ervan om mij aan de anderstaligen (“bufyi”) te tonen en alles wat ik zeg in het Pidgin te vertalen. Sommige bufyi geloven kennelijk dat ik een Kilifas-man ben die stierf en nu als blanke terugkom. Had er onderweg spijt van niet even terug gegaan te zijn naar m’n huis om het boekje met telefoonnummers mee te nemen. Er was een kans dat ik kon bellen met Dorothy. Haar nummer weet ik uit m’n hoofd maar dat van bijv. Wiebe niet. Een goeie kans dat ze er niet was, ze moest op school nog een aantal maandagen inhalen. We begonnen om 6.45 am Nederlandse tijd. Ze zou dan nog thuis moeten zijn. Geen succes, satelliet niet goed te vinden. Uiteindelijk maar iets anders geprobeerd, een directe lijn, maar die is razend duur dan kun je beter teruggebeld worden. Een e-mailtje naar Dorothy met het verzoek dit nummer te bellen. En waarachtig om 8:30 had ik haar aan de lijn. Ze had al op school moeten zijn maar bij het inladen van dingen in haar auto was ze door haar rug gegaan en gedwongen thuis te blijven. Zo zie je maar weer ‘Eltse wolk hat in sulveren râne.” zoals de Friezen zeggen. 20 minuten met elkaar gekletst, dat was 20 jaar geleden volledig onvoorstelbaar. Dorothy zal de rekening moeten betalen, vertrouw erop dat ze dat wel overleeft. Gezellig, twee wederhelften met rugklachten aan wederzijdse kant van de wereldbol.
Net voor het donker weer thuis. Had van de heer Lok Ung Chen een fles diesel meegekregen en kan nu heel snel een vuurtje stoken en m’n eten klaar maken. Noodles met corned beef, trakteer mezelf maar vanavond.
Dinsdag 12 juli
Drie weken geleden vetrokken, nog 5 te gaan. Vanmorgen eerst “gezwembaad”, en maar weer noodles met de overgebleven corned beef gegeten. Kan me die blikjes van vroeger nog vaag herinner, “kornetbief” noemden we ze, geloof ik. Weinig zon vanmorgen, nog 25 % batterijlading. Ga proberen om een van de jongere jongens met lokale lagere school achter de rug te vragen me te helpen bij het transcriberen. Er moet nu echt iets gebeuren.
Op weg naar Sawee’s huis kwam ik Jetin tegen, werkt nu vaak ‘s middags. Beloofde morgenvroeg langs te zullen komen, Ik had gisteren van Mr Cheng een rugzalf (verhit de spieren) mee gekregen, maar die was in Sawee’s tasje verdwenen voor de terugreis. Zelf gebruiken ze hier een soort brandnetels die volgens zeggen de Westerse behandeling overtreft. Ook maar even proberen, voel je inderdaad wel. Ga maar geen wetenschappelijke testen uitvoeren wie van de twee het best werkt. Hou het voorlopig maar op het zalfje. Hoe dan ook met Sawee ben ik naar de overkant van de rivier gegaan en inderdaad het vliegveldje ligt er nog, volledig overgroeid. Zo nu en dan maaien ze een stuk om te kunnen voetballen, het heet dan ook nu “sokkafilt “ (soccerfield). Ik had ooit een stukje van ons huis voorzien van een betonnen vloer. Dat moet er nog wel liggen, maar we konden er niet goed bij door de overwoekerende plantengroei. Daarna nog rondgestruind op de plek waar het dorp vroeger was en ons eerste huis (op palen) op een heuveltje. Dat heuveltje bood een prachtig gezicht op de rivier en een hartelijk welkom aan de wind en de regen. We zijn binnen in dat huis (hadden natuurlijk op z’n Nederlands heel veel ramen) vaak nog natter en kouder geworden dan als je buiten was geweest en het pad naar beneden veranderde dan in een ware glijbaan. Het tweede huis, bij het vliegveldje en op de grond met minder grote ramen was veel meer een succes.
We vonden een kleine kokospalm en konden een nog jonge maar rijpe kokosnoot verwijderen. Het water ( nog geen melk) ervan is heerlijk om te drinken. Het was ook de bedoeling geweest om wat eetbaar gras te verzamelen, dat groeit daar ergens had ik gehoord. Toen ik Sawee vertelde dat ik wat “broeskoe” wilde gaan eten, moest hij lachen. Ga je “hoofdhaar” eten (vroeg in in TP)? “broeskoe” is het woord voor hoofdhaar en ik dacht dat hetzelfde woord voor dit gras werd gebruikt (het is toch immers maar een primitieve taal, ha, ha , ha). Helaas de tweede “oe” was de tweede “oe” van de drie die ik niet uitelkaar kan houden. Door ze nu een beetje overdreven anders uit te spreken kan ik ze verstaanbaar van elkaar scheiden, maar het moet klinken als een Randstedeling die Fries probeert te praten.
Werd vandaag overladen met voedsel en brandhout. Leuk, jonge kinderen die je papaja en brandhout komen brengen.
Woensdag 13 juli
Vanmorgen al vroeg op en gebaad. Er was gister weer een dorpsvergadering, ik ben er niet heen geweest, het duurt me allemaal te lang en ik volg er toch ook te weinig van. Het dorpshoofd (Andrew, een bijzonder vriendelijk en behulpzaam iemand) had iedereen bij elkaar geroepen. Het kon wel weer eens over hetzelfde onderwerp gaan als zondag. Er wordt in het dorp teveel gekletst. Dat heeft hem al twee kinderen gekost. Als er weer een kind sterft gaat hij het dorp verlaten en op een eigen plek wonen. Dat is toch voor de meesten nog traditioneel het ideaal beeld (en voor wie niet). Kreeg gisteren van Sawee een stuk van de achtergrond te horen. Andrew had de vrouw van z’n overleden broer mogen huwen, ze kwam terug naar ons dorp met een meisje in haar armen. Dat kind groeide op en kreeg als een van de weinige meisje de kans naar school te gaan en de basisschool af te maken. Ze zijn dan meestal al wat ouder hier en bij het verlaten van de school al op huwbare leeftijd. Ondertussen had ze met twee jonge dorpsgenoten gevreeën. Ik weet niet zeker of het om aanranding ging of niet. Maakt hier ook weinig uit want meisjes worden tussen clans geruild en zijn dus niet voor vriendjes bedoeld. Het gebeurde kwam naar buiten, de politie werd erbij gehaald en de jongens werden behoorlijk toegetakeld. Sawee had het over hoofdwonden. Door het vele geklets bereikte het verhaal over de erbij gehaalde politie en de afranselingen al gauw de vader van een van de jongens (Marcus, met ‘’een oog”) die elders werkzaam is. Een beruchte “sokoman”. Andrew’s dochtertje, moest er daarom aan geloven. Ze overleed een dag voordat ik hier aankwam. Z’n eerste dochtertje, die naar Dorothy (Toroti) vernoemd was, is al vele jaren geleden overleden.
Pannetje teruggebracht, Sawee was alleen thuis. Mene was naar Fugemuy om Jauni (de plaatselijke Jezus) voor haar te laten bidden. Volgens mij heeft ze van de aidpost in kamp 56 ook een malariakuur gekregen. Voor haar (en mezelf) hoop ik dat we een wonder tegemoet mogen zien.
Vroeg Sawee naar wat er gisteravond besproken werd. Hier is het verhaal voor zover ik het begrijp. Een plaatselijke oude man (Alex), heeft “twee (innerlijke) ogen” (Hyime koy tyenbem). In het TokPisin heet zo iemand een “glasman”. Hij heeft de gave om te zien waar de sokomannen zich bevinden. Niemand in Kilifas, maar wel in Sumimini en een andere plaats. Nu heeft hij de gave om hun macht teniet te doen. Hij doet dat door z’n adem in de wortel van de gemberplant te blazen. Die wortel wordt daarna bij het dorp geplant. Komt de sokoman eraan dan wordt hij bij dat punt volkomen van z’n kracht ontdaan en wordt hij een gewone man (“man natin”). Dit grapje kost de Kilifas gemeeschap K 2600 (€ 800). Alex had verteld dat God boven de macht had en de tijd bepaalde waarop mensen normaal gesproken sterven. Hijzelf had de macht op aarde en kon ervoor zorgen dat mensen niet voor hun tijd doodgingen. Ik geloof dat hij beloofde dat deze magie tot 2015 zou werken. Ok dan zijn we voorlopig tenminste even veilig.
Ik weet niet wat de missie/zending hiermee doet, mochten ze al op de hoogte zijn dat dit soort dingen ook bij hun getrouwen (ouderlingen, pastors) speelt. Indien wel bekend zal er wel gezegd worden dat dit het werk van de duivel is. Dat weten ze overigens al wel, maar hier op aarde heb je nu eenmaal met de duivel te maken en moet je de dingen wel op zijn manier aanpakken. Ik zal nog wel eens zeggen dat het allemaal flauwekul is, dat ze zich van hun geld laten beroven. Niet dat dat een moer uit zal halen, maar goed dan heb ik ook nog eens waarheid verkondigd.
Vanmiddag even gaan wandelen langs de rivier, hier en daar al waggelend over de stenen oversteken. Kwam een aantal kinderen tegen net toen het begon te regenen. Ik dus maar weer terug. Ze kwamen me achterna: Fitsa iie Wietze, vis. En warempel ze brachten me twee kleine visjes die ze met een speertje gevangen hadden. Kon ik moeilijk weigeren ook al mag ik ze van m’n dokter niet eten. Besloten ze maar aan Sawee en Mene te geven. Zat daar natuurlijk weer een hele groep. Kon ik die maar allemaal voeden, las net nog hoe Jezus dat wel kon met twee visjes (marcus 6: 35-44). En alle 5000 aanwezigen werden verzadigd. Van submoluculaire verdeling kan dus ook geen sprake geweest zijn. Mooi als je dat kunt, zou dat Jauni nu ook lukken?
Nog niet verteld dat er hier vannacht een luchtgevecht plaats gevonden heeft. De vijand was er in geslaagd om een paar van z’n muskieten in mijn slaapgebied binnen te laten dringen. Ze komen heel laag aangevlogen, nog onder het spervuur en slaan daar toe waar ze ook maar een stukje bloot kunnen vinden. Ik heb ondertussen een verdedigingsstrategie uitgewerkt waar ik patent op hoop aan te vragen. Je moet ze namelijk niet direct proberen te doden zodra ze landen. Dan voelen ze je aankomen en zijn weg voordat je het weet. Nee, laat ze netjes landen, geef ze het gevoel dat ze veilig zijn, laat ze je bloed maar proeven en eventueel een paar malariaparasieten achterlaten. Dan, sla dan toe. Het is wat bloederiger (collaterale schade), maar werkt beter. Ik moet de praktische toepassing van de theorie nog wel wat verder uitwerken en verfijnen. Krijg daar vannacht wellicht de kans toe.
Donderdag 14 juli
Ze durfden niet die lafaards. Pas vanmorgen bij het geluid van de kraaiende kippen steeg er weer eentje op, ik hoorde het geluid van z’n motortje tenminste ergens rondhangen. Door het zonlicht verrast probeerde hij nog door het raamgaas te ontsnappen, helaas, op de vlucht gesneuveld.
Al weer even gezwommen. We hebben nu een aantal dagen droog en betrekkelijk zonnig weer gehad, waardoor het waterniveau in mijn badkuip wat begint te dalen. Als het maar geen droogzwemmen gaat worden.
Nu het probleem van het gemakkelijk starten van een vuurtje opgelost leek, deed zich een ander voor. Lucifers zijn hier niks, die worden vochtig en daarmee onbruikbaar. Sigarettenaanstekers is het antwoord. Nederlander zijnde had ik gelijk in Vanimo maar een hele grote gekocht, waarmee ik de periode wel door zou moeten komen. Als het mechanisme maar was blijven werken… nee dus. Voldoende ontstekingsvloeistof, maar geen ontsteking. Volgende keer gewoon een stuk of tien van die standaard aanstekers meenemen (€ 0,40 per stuk). Dan kan er ook nog eens één kapot gaan.
Zag iemand voorbijlopen met een brandende sigaret. Hé help me even een vuurtje te stoken. Hij was op weg naar de pick-up die de mannen naar hun werk zou brengen. Hou mijn aansteker maar! En jij dan? In het werkkamp zijn er genoeg mannen met aanstekers. Er is daar ook een winkeltje, alles is daar twee keer zo duur, maar ze hebben ook aanstekers. Hij gaat er een voor me kopen. Lijkt ook weer even geregeld.
Kan ’s avonds niet werken omdat m’n lamp niet goed van de zonnepaneel-accu oplaadt. Produceert net even een te laag voltage, denk ik. Heb hem gisteren even directer aan het paneel aangesloten, krijgt daardoor even een hoger laagspanningsvoltage aangereikt waardoor de omzetter wellicht een wat hogere hoogspanning kan leveren. Deze keer ging het rode laadlampje wel regelmatig branden en ik merkte dat ik nu weer meer licht heb. Zo blijven problemen vergezeld van oplossingen.
Ben drie keer gaan zwemmen vandaag, het is even zo heet en koel in het water. Daarna m’n avondeten klaar gemaakt, een verwen-etentje: rijst met corned beef. De helft laat ik staan en eet dat morgenvroeg voor ontbijt. Wordt dat in Nederland nog wel gegeten, kornetbief? Of was dat vroeger het restvlees uit de slachterijen vermengd met wat tarwe voor de arme landgenoten? En heeft er toen overproductie plaats gevonden waarna de rest naar PNG versleept werd? Alles is relatief, ik kan mezelf zo twee keer per week verwennen. De rest twee noodle (mie) maaltijden per dag. Ik blijk drie soorten te hebben, met kip smaak, rundvleessmaak en een Indonesische variant met allerlei interessante kruiden erbij. Had een keer even niet in de gaten dat er chilipoeder in het ene zakje zat…
Morgen is het de bedoeling naar Fugemuy te lopen, met Samme (Sawee prefereert deze naam voor hemzelf)
Vrijdag 15 jul. 11
Samme stond al vroeg voor de deur. Ik had noch gewassen noch gegeten. Maar even vlug deze keer. Had nog rijst met kornetbief staan van gisteravond. Snel opgewarmd en achter de kiezen. Mooie wandeling langs en door de rivier, hier en daar op bezoek bij kleine nederzettingen. Overal enthousiast ontvangen. Het was heet en gelukkig kregen we halverwege een jonge kokosnoot (kulau) aangeboden waarvan het water smaakt alsof het zo uit de hemel kwam. Ik kon het niet geloven wat ik in Fugemuy zag, een prachtig aangelegd dorp met mooie getimmerde huizen, tegen de warmte en muskieten geïsoleerd, elk met een eigen watertank en tuin. Bij Jauni, de gereputeerde Jezus, op bezoek. Leuk zijn huis, ook van binnen, hier hadden we het als gezin wel uitgehouden. Een kooktoestel op peteroleum, boekenkast, eettafel met kleed. Stoelen. Jauni is nog steeds de beminnelijke man, die ik me herinner. Ik vroeg hem op de man af of hij Jezus was, zoals Simon me had verteld. Hij moest erom lachen, natuurlijk niet. Maar Simon had het mij verteld en die was toch ook kerkleider. Simon was dat wel geweest maar had de goede weg weer verlaten en vertelde nu maar allerlei onware verhalen. Dat luchtte me wel een beetje op. Het verhaal dat hun Jesfa uiteindelijk in Israel terecht kwam, blijkt toch wel dieper geworteld te zijn. Samme was net begon het verhaal verder te vertellen en kon nog net vermelden dat Jesfa daar de Farao ontmoet had, toen ons biscuits en thee werd aangeboden. Het bleek Mailo te zijn, een soort chocolademelk waaraan nog eens een flinke schep suiker was toegevoegd. Ik heb er twee koppen van gedronken, heerlijk. Hoe leer ik ooit weer thee en koffie zonder suiker drinken?
Op de weg terug even gestript en in de rivier verkoeling gezocht. Thuisgekomen even gerust en m’n 200 zwemslagen afgelegd. De badkuip wordt steeds kleiner en helderder. Er wordt nu ook overal met kleine speertjes gevist, want je kunt de visjes nu zien zwemmen.
M’n timmerburen zijn weer terug, gisteravond aangekomen met een hele voorraad hout. Ze hebben m’n zonnepaneel op het dak bevestigd. De accu heeft nu een hele dag op kunnen laden, ben benieuwd hoeveel dat opgebracht heeft.
Zaterdag 16 juli
Het zonnepaneel bracht zo’n 65 % acculading op. Daar zal ik het voorlopig even mee moeten doen, want het is vandaag weer eens bewolkt. Gisteravond stond een hele rij kinderen voor de deur met een lading biscuits (crackers) en 3 blikjes cola. Kennelijk was Koy hier gisteren op bezoek geweest, maar de vogel was gevlogen. Toch leuk van hem. Hij is de grote man van Fugemuy, beheert al het geld dat ze voor de rechten op de bomen kregen, heeft nu twee pick-ups en een winkel op het werkkamp, waar hij woont.
Wat ik nog niet verteld heb is dat mijn kookpotje gestolen werd. Ik had net m’n opgewarmde rest rijst met kornetbief op voor ontbijt, zette het nog vieze potje (restje rijst en vlees) even in de open keuken en ging het keteltje halen om water te koken. Kwam terug en de pot was weg, inclusief lepel die er nog in stond. Dom van mij om zoiets onbeheerd achter te laten, de honden hier zijn hondsbrutaal (kunnen ook moeilijk anders brutaal zijn) en een ondertussen al wel geïdentificeerde zwarte hond is de verdachte. Zodra ik hem met een lepel zie eten is hij de sigaar. De timmerburen zijn op deze manier al twee borden, een zak rijst en een pak suiker kwijt geraakt. Een bord vonden ze later in de bush terug.
Verder een rustig dagje, heb wat serieus taalwerk kunnen doen en woorden verzameld in een Excel-blad. Ook wat van de opgenomen video’s bekeken. Dat vreet overigens energie. Vond na een wandeling een blad vol noten van de breadfruit. Je moet deze in een vuurtje als pinda’s branden. Ze zijn heerlijk. Heb zelf al drie gehad, ga de rest morgen met de timmerlieden delen. Hoorde van Samme dat hij woensdag naar Vanimo gaat om inkopen te doen, ik kon wellicht wel mee. Spreekt me wel aan, ga dan wellicht toch nog een klein accuutje kopen. Vandaag m’n videocamera kunnen opladen, maar het netbook moest het met een 15 procent toename doen. Ik denk dat het allemaal efficiënter kan. Je hebt nu een proces waarbij opbrengst van het paneel gestabiliseerd wordt en zo’n 14 volt spanning levert. Daarmee wordt de 12 volt accu opgeladen. Een inverter buigt dat om naar zo’n 220 volt. Daarna moet de meegeleverde adapter de spanning weer omzetten naar zo’n 19 volt om de interne 12 volt accu te laden. Uiteindelijk draait de netbook op 12 Volt. Ik wil proberen of ik de interne accu niet kan passeren en direct vanaf de externe accu m’n voeding kan halen. Maar goed daarvoor heb ik wat materiaal nodig, dat ik in Vanimo achtergelaten heb en wat bekabeling die ik in Vanimo hopelijk kan kopen. Maar zien, plannetjes hier zijn allemaal erg betrekkelijk.
Het is middag, er is besloten om maar geen kerkdienst te houden. Ik kwam Andrew (eén van de ouderlingen) langs de rivier tegen. Hij was “any” gaan zoeken, een soort gif dat ze gebruiken om vis te verdoven en dan te vangen. Apart, ik was net van plan geweest als ik weer iets had moeten zeggen om een droom te vertellen over het drinken van een kop met (dit soort) vergif Kan dat dan uitstellen tot volgende week, gelukkig maar. Andrew vroeg me ook weer naar mijn plannen voor de toekomst, ze geven de indruk dat ze willen dat ik min of meer blijvend terugkom. Ik probeer uit te vinden of ze echt iets willen met hun taal en eventueel Bijbelvertaling. Het is altijd lastig om in deze zeer beleefde cultuur achter de echte waarheid te komen. Nieuw was nog dat Tom Honeyman kennelijk ook langs was geweest om de grenzen van de taalgroep te verkennen. Hij doet onderzoek in Mori, aan de andere kant van ons taalgebied. Hij is volgens mij een pure taalkundige en niet perse geïnteresseerd in een spirituele taalfunctie. Beloofd eens met SIL-mensen te overleggen.
Het regent nu en ik verwacht niet dat ik de netbook ver op kan laden. Heb de accu verwijderd en type nu direct van de zonnepaneelaccu. M’n verwachting is dat dit wat langer goed kan gaan. Zal wel zo nu en dan opslaan om niet onverwacht van alles te verliezen.
Maandag 18 juli
Het is 12:36 en ik heb 40 minuten om nog iets op de netbook te doen. Veel dronken geschreeuw vannacht. Er was een regionaal verbod ingesteld op de verkoop van sterke drank, maar dat is kennelijk weer opgeheven. Waarom is dit altijd zo’n probleem als volken de (te) grote overstap maken naar de moderne tijd? Een andere verrassing was dat Samme en Mene naar Vanimo vertrokken waren, terwijl we net afgesproken hadden dat we woensdag met elkaar zouden gaan. Dit soort onzekerheden zijn integraal onderdeel van de plaatselijke cultuur.
Kreeg later op de ochtend een lift aangeboden naar Vanimo, maar de chauffeur had een fles bier in de hand en z’n cabine zat vol met medereizigers. Ik ben te verwend om achter in de bak te gaan reizen, vrees ook dat dat de genadeklap voor m’n rug gaat worden. Maar zien of ik niet iets met de kaunsil (plaatselijke burgermeester) kan regelen.
Vanmiddag even een wandeling langs de rivier gemaakt en wat river-side video’s geschoten. Onderweg kwam ik twee mannen tegen uit Wasingla, het dorp waar Bob Brown (een ex SIL collega) werkte. Omdat de mannen hier allemaal aan het werk zijn, huren ze lui uit andere dorpen in om hun huizen voor hen te bouwen. Ze vertelden dat er in maart een helikopter rondgevlogen had met een tokples master en dachten dat er een zich in Utai gevestigd had. Weet niet wat ik daarvan moet maken. Verder vonden ze dat de dorpelingen niet goed voor me zorgden, als ik in hun dorp had gewoond had ik volop bananen, papaja, watermeloen, groente etc. gekregen. Nou is dat het typische verhaal, toch voelde ik me wel een beetje zielig want het aanbod aan vers fruit en groente is niet geweldig geweest. Wel heb ik een overvloed aan koekjes, drankjes, noodles etc gekregen. Wellicht vinden ze dat ze dit soort voedsel nu aan hun nieuwe stand verplicht zijn. In ieder geval toen ik weer “thuis” kwam stond er een schattig meisje aan de deur met een papaja en een hele bos aipika (m’n favoriete bosgroente) Ik had al gegeten heb alles dus maar tot morgen bewaard, hoop dat het allemaal goed blijft.
Dinsdag 19 juli
Ondertussen een maand geleden dat ik vertrokken ben en nog een dikke maand te gaan. Moet te doen zijn, maar ik moet nu echt wel aan de taal kunnen gaan werken. Vanmorgen een aantak aipika-blaadjes in stukjes gehakt en gekookt, de overgebleven rijst met kornetbief toegevoegd en ontbeten. Krijg zo dan toch weer wat vitaminen en ijzer binnen. Denk niet dat ik veel afgevallen ben, las net dat ieder pakje noodles voor 2 personen bedoeld is. Met 2 pakjes eet ik dus per dag 4 x 180 = 720 Cal op. Voeg daar dan een paar scheppen suiker en een aantal droge crackers aan toe en ik moet aardig aan m’n dagelijkse taks komen. Heb niet echt veel beweging. Daarom vanmorgen om 11 uur een wandeling gaan maken langs de rivier, topless met een handdoek om m’n nek die gewassen moest worden. Halverwege een bad genomen en zittend de handdoek gewassen met een stukje meegenomen groene zeep. Maar goed dat ik dat ding bij me had want ik kon het nu mooi als hoofddoek gebruiken tegen de ondertussen bloedhete zon (maar goed dat Geert Wilders die hoofddoek niet kon zien, hij zag er best was Islamitisch, tulband-achtig uit).
Eerst vanmorgen Andrew opgezocht en terwijl ik daar zat kwam Samme eraan en het verhaal eruit. Hij had erop aangedrongen dat ik ook meegenomen zou worden op de onverwachts geplande rit naar Vanimo, maar Jurius (nog half dronken) wilde opschieten. Morgen gaan we wel, er zijn (geloof ik) twee mogelijkheden, met een wagen uit Kilifas of met één uit Fugemuy. Maar zien wat het gaat worden. De bijbehorende chauffeurs zijn wat verantwoordelijker als het om bier gaat. Vanmorgen ook weer met Mene gewerkt. We hebben wat gegevens van Fiona Blake doorgenomen, die voor haar Bachelors Degree een onderzoek in het Fas had gedaan. Ondertussen ook weer wat power in m’n computer.
Woensdag 20 juli
Ik schrijf dit een dag later. Ik was al vroeg ingepakt vanmorgen klaar om te vertrekken. Toen kwam Samme eraan en vertelde me dat Jurius eerst een “hevi” (probleem) moest “stretim” (oplossen) en dat we pas morgen zouden gaan. Jurius is de drinkende chauffeur daar had ik al niet op gerekend wat dat betreft dus wel goed maar weer typisch PNG. Nou dan was er nog die andere mogelijkheid maar dat had ik alleen van horen zeggen. Nog maar even wachten dus. Tot m’n verbazing zag ik toen de manager van de houtclub voorrijden niet voor mij maar om een lading hout te dumpen voor een van de inwoners hier. Toen hij hoorde dat ik naar Vanimo wilde kon ik gelijk instappen. Overhaast m’n spullen gepakt en ingestapt (voorin). Eerst naar het werkkamp waar meer mensen instapten o.a. de zuster die de kliniek daar runt. Deze keer via de Bewani weg, de beruchte slechte weg. 50-60 km over een grint, zand en modderweg. Dat gaat mij hard genoeg, maar de man rijdt wel erg vakkundig. Plotseling werd er gestopt, vergeten langs het ziekenhuisje te gaan waar een zwangere vrouw opgepikt moest worden en naar Vanimo vervoerd. Iedereen uit de pick-up en wij samen terug naar Bewani. Daar zouden ze een matras in de bak gaan leggen waar de dame dan op moest liggen voor vervoer in de geïmproviseerde taxi. Dat ging een probleem worden want er stonden verderop een man of 15 te wachten om verder te kunnen. De Chinees-Maleisische manager probeerde in Chinees Pidging uit te leggen wat de situatie was, ik ben maar even bijgesprongen. De dienstdoende verpleegster vond het toen onverantwoord om de vrouw zonder de nodige privacy te laten vervoeren en het vervoer werd afgelast. Men dacht nog wel een andere mogelijkheid te hebben. Terug dus om iedereen weer op te pikken en verder te gaan. De zuster uit het werkkamp was met haar baby ondertussen naast me komen zitten in de cabine. Ze komt uit de Gulf-provincie waar geen TokPisin wordt gesproken. Ze spreken daar PoliceMotu als handelstaal, maar zij sprak goed Engels. We hebben dus wel even gezellig zitten babbelen. In Vanimo aangekomen, belde ik Frances die zei dat hij naar me toekwam met de dingen die ik bij hem achtergelaten had en nu nodig was voor de accuaansluiting. Ondertussen inkopen gedaan, een pot met deksel, een paar lepels, een extra vork, suiker, koffie, mailo voor de timmerlieden (en mezelf). Een leesbrilletje bij Bonnie bij wie ik weer mooi dingen achter kon laten. Ik zet vaak even m’n lenzen erin om te gaan zwemmen en dan is het wel lekker als je thuiskomt om direct het laatste nieuws (ha, ha, ha) even te kunnen lezen. Kom er niet goed achter wat er in de wereld gaande is, Frances houdt als een ware monnik ook niet bij wat er in de wereld gebeurt. Begrijp hier en daar dat Gadafi nog steeds aan de macht is, er veel onschuldigen omkomen en ook in Syrië en Jemen lijkt er weinig veranderd te zijn. De accu was een teleurstelling, hun oplader was kapot, dus kreeg ik een lege dry cell accu mee. Niet echt waar ik op gerekend had. Maar eens zien wat de zon doet (mocht die nog bestaan) bij het opladen, anders omzien naar een andere manier van opladen. Kon in Vanimo ook geen acculader vinden. Om half twee Dorothy gebeld (6:30 in Nederland), bereikte haar en vroeg me terug te bellen. Ze heeft ondertussen drie telefoon nummers van me, ik had dus even moeten zeggen dat het nu het Vanimo nummer moest zijn. 10 minuten gewacht toen nog maar eens gebeld. We hebben even kunnen praten tot mijn prepaid tegoed op was. Ondertussen waren we ook al weer onderweg en Vanimo uit. Het bereik zou toch al niet lang meer mogelijk zijn. Toch goed haar stem weer even te horen en te weten dat het goed gaat. Verschrikkelijke regen onderweg. Voelde me behoorlijk schuldig in de warme en droge cabine, terwijl de andere passagiers achter in de bak in de regen zaten op ongemakkelijke houten bankjes. De meesten hadden wel een paraplu bij zich die hier zowel voor de regen als de zon gebruikt wordt. De weg veranderde in een enorme glijbaan, maar de 4-wiel land-cruiser had er niet te veel problemen mee. Terug in het werkkamp (56), werd ik weer onthaald op een chinees-maleisische maaltijd. Een soort buffet, waar je je rijst haalt dan groente in soepvorm toevoegt of apart meeneemt en aan tafel plaats neemt, daar is van alles, kruiden, groente (boontjes met kip), vlees, gebakken roerei, vis (voor wie dat ambieert). Uitgedineerd werd ik door de manager Jozef Li keurig thuisgebracht. Heb daarna met de timmerlieden nog een lekkere kop suikerwater met mailo gedronken.
Donderdag 21 juli
Over vier weken zou ik nu in het vliegtuig moeten zitten naar Jakarta en naar huis. Zie er wel naar uit maar heb ook het dringende gevoel dat ik echt nog iets met de taal moet doen.
Verschrikkelijk down vanmorgen, kwam erachter dat de accu die ik gekocht had, helemaal geen dry cell accu was. Het was een oud type batterij dat nog met acid gevuld moest worden en dat was natuurlijk niet gebeurd. Ben ik dan echt bedonderd? Moet haast wel zo zijn. Had beter zelf eerst moeten controleren, maar er werd op mij gewacht en je vertrouwt de verkoper normaal gesproken. Geen steek verder gekomen dus met die aankoop, tenzij.. heb hem aan een van de jongens meegegeven die in zo’n hout werkkamp werkt. Hij zegde me toe te proberen de accu gevuld en opgeladen te krijgen. Misschien toch nog hoop. Ondanks de bewolkte dag toch nog 40% lading voor de computer en kon het gekochte verlengingssnoer goed gebruiken om de computer direct met de accu te verbinden. Toch nog iets positiefs. Verder de dag doorgebracht met de onderwijzers van de school. Zijn bezig met een zogenaamde census, een volkstelling, hier in deze regio. Interessant karwei om van iedereen te registreren wie de vader en of moeder is, wie met wie getrouwd is etc. Moet je bij oppassen, want de naam van de vader van je partner mag niet over je lippen komen. Grappen gaan dan ook meestal over die schoonvader.
Alex kwam net langs met de accu, vol acid, maar nog niet opgeladen. Ik weet ook niet meer precies hoe dit soort dingen werken. Ik meet een dikke 12 volt en de netbook lijkt op te laden. De led-lamp met z’n vaste input voltage laadt nog niet. Alex zal de accu zaterdag nog volladen. De dag lijkt nog goed te eindigen. Of ik aan eten toekom vanavond weet ik nog niet, het regent, o wat regent het en ik ben laat met koken, de timmerlui hebben ons kookvuurtje al in gebruik genomen. Ik kan aanschuiven of wachten tot ze klaar zijn. Maar effe zien..
Vrijdag 22 juli
Toch nog wel even gegeten, gisteravond. Een klein meisje bracht me “paradijsvogelgras”. Moet ooit eens vragen waarom ze dat zo noemen. Het groeit in het wild en je moet het wat langer koken dan de tuingroente. Ik haal hier de blaadjes van de steeltjes af, die zijn wat sneller klaar. Krijg zo toch weer wat ijzer binnen. Het gras met de timmerlieden gedeeld, voordat zij denken dat mijn gras groener is dan dat van hun. Zij krijgen niet zoveel toebedeeld als ik en wijten het aan het hebben van de zelfde huidskleur. Een variant op de profeet die in z’n eigen stad niet geëerd is.
De onderwijzers hebben gisteren tevergeefs, png-stijl, gewacht op de wagen die hen verder zou brengen. Maar zien of dat vandaag lukt. Ze zijn hier het onderwijssysteem aan het omvormen, meer PNG-eigen maken. Eerste leesboekjes die gaan over appels en peren staan wel een beetje ver af van de dagelijkse leefwereld. Het project wordt gesubsidieerd door de Europese Unie. Doen die ook nog eens iets goeds.
Weer in de rivier kunnen wassen. De zolen van m’n strandschoentjes worden wel steeds dunner, alle binnenzolen zijn er nu uit (verweekt en vergaan). Ik voel nu iedere steen waar ik over loop. Maar goed je moet wat over hebben voor een privézwembadkuip.
Iedereen is vandaag naar Vanimo, want het is betaaldag. Kan nog wat worden, dit weekend als de lading bier mee terugkomt.
Samme kwam ’s avonds nog langs met wat aipika en tulip (een eetbaar blad) . Heb een leuk verhaal opgenomen over de zgn. paradijsvogelvrouw, die naar Amerika en Australië vloog en daar blanke kinderen verwekte. Ze is ook de uitvindster van de helikopter, die ze van hout maakte en als brandstof gebruikte ze de vloeistof (een witte substantie) dat vrijkomt bij het sagowassen.
Zaterdag 23 juli
De onderwijzers zijn vanmorgen vertrokken in een company-wagen. In veel opzichten is dat bedrijf toch echt wel een zegen hier. Ze hebben het schoolgebouw hier gerepareerd, onderwijzerhuizen gebouwd, het schoolterrein geëgaliseerd en verhard etc. Ik heb geen idee of de winst die ze maken met het kostbare ijzerhout (dat zo zwaar is dat het niet drijft) dat ze hier weghalen dit soort grootmoedigheid niet dubbel en dwars terugverdient. Enkele Fas-mensen zijn nu in Port Moresby om daar samen met een Australische advocaat naar te kijken.
Alex haalde vanmorgen de accu op om hem op te laden. Hoop dat dat allemaal gaat lukken en ik nu echt eens iets kan gaan doen.
Om vier uur ga ik eten, dan loop ik de timmerlui straks niet in de weg. We maken gebruik van dezelfde keuken, d.w.z. houtvuur. Had gister al wat van de heerlijke aipika gegeten, gooi de tulip maar weg. Daar ben ik niet zo gek op en ondertussen kreeg ik een lading pitpit mee. Dat is een soort wilde suikerriet, de vrucht ziet eruit als een mais-kolf en van binnen als een banaan. Die meegekookt met de noodles. Tulip zijn blaadjes van een boom en moeten een stuk langer gekookt worden. Het spul heet tulip omdat de blaadjes in paren groeien, zodat je per takje twee (tu = twee) blaadjes (lip = leave ) krijgt. Vandaar “tulip”. Ik herinner me een rapportage van twee journalisten voor een damesblad die er op uit waren gestuurd om in Papoealand een nog onontdekte stam te vinden. Ze landen geloof ik in het zeestadje Madang en hadden binnen een uur of zo al hun vondst gedaan. Iets waar antropologen jarenlang op hopen. Het teken bij uitstek dat deze mensen nog zeer primitief waren was het feit dat ze tulpen(tulip)bladen aten. Het zullen wel geen tulpen uit Amsterdam zijn geweest.
De timmerlieden zijn zo aardig om m’n zonnepaneel iedere ochtend op het dak te leggen en ‘s avond er weer af te halen. Bij het verschijnen van wat donkere wolken wordt hij er ook al direct weer afgehaald. Hij mag kennelijk helemaal niet nat worden, het is immers een “zonnepaneel”. In ieder geval ik lag net even te slapen toen het toch ineens begon te plenzen. Ik schoot bijna in m’n nakie naar buiten, wist dat nog net op tijd te verhelpen en klom zelf de ladder op om hem weg te halen. De treden van die ladder staan drie keer zover uitelkaar als bij ons, dat was dus even een “big step for (this) man”. Ach zo’n paneeltje moet toch wel wat kunnen hebben. Morgen maar weer zien.
Vandaag hoorde ik weer een kindje roepen “woenekoe petoe”. Dat dacht ik tenminste dat het was. Een paar dagen geleden liep een hele schare kinderen achter me aan met dezelfde kreet. “woenekoe” betekent “erg mooi” of “voorvaderverhaal”. “Petoe” is klein. Ik me dus maar afvragen wat ze nu zo “mooi klein” aan me vonden. Helpt niet echt je zelfbeeld te verbeteren. Vanmorgen heb ik Mene daar maar eens naar gevraagd. Ze wist het wel, ze riepen niet “woenekoe petoe” maar “woenekoe ketoe” , hetgeen zou betekenen, hou je maar even vast: “mooie rooie” , kennelijke een lieve lofprijzing. Nou kun je “ketoe”gebruiken voor een reeks kleuren van geel tot rood en in dit geval slaat het op m’n huidskleur. Nou ja, begrijp nu ook beter hoe de Indianen zich gevoeld moeten hebben toen ze “roodhuiden” genoemd werden.
Zondag 24 juli
Vanmorgen hoorde ik maar twee belgeluiden. Toen de derde uitbleef toch maar even van een afstand gaan kijken of de dienst al begonnen was. En ja, hoor, ik zag beweging en hoorde geluid in de kerkhut. Nou probeer ik ieder excuus aan te grijpen om wat later aan te schuiven, want de diensten gaan eeuwig door. Ik kan het niet meer maken om niet te gaan, nu ik zo’n beetje de teruggekeerde Paulus van Tarsis ben. Vanmorgen werd ik ook nog vergeleken met Jakob en Isak en Mozes en zag m’n naam staan als één van de sprekers. Ik haat dit, het verscheurt me, maar ik kan niet anders, ik kan hun de teleurstelling niet aandoen. Er is veel meer leven in de gemeente dan vroeger. Het is een Brethren-gemeente (vergadering der gelovigen) maar de diensten beginnen steeds meer een charismatisch karakter aan te nemen, met gitaren, veel zang, lofprijzing, klappen, opheffen van handen. Ik kan tongentaal nog niet goed onderscheiden van de eigentaal, maar het zou me niet verwonderen als dat ook voorkwam of voor gaat komen. Ook daarin zou ik nog wel mee kunnen gaan. Moge Allah (gezegend zij zijn naam) of wie dan ook dat verhoede! De vrouwen kwamen net terug van een conferentie in een havenstadje en waren volledig opgehyped. Verschillende deden een verslag van hun ervaringen. Kennelijk waren er zelf mensen uit Irian Jaya zonder paspoort de grens over kunnen komen om mee te doen. Dit werd als een groot wonder gezien en daar kan ik inkomen want ik had met paspoort, visum en al al moeite om de grens over te komen.
Ik doe er allemaal maar licht over, maar heb liggen huilen toen ik na de dienst thuis kwam. Niet dat ik m’n eigen ongeloof in het Christelijke verhaal zozeer mis. Ik prefereer een gevoel van onzekere werkelijkheid over de schijnwarmte van het geloof. Wat me kapot maakt is dat ik dit moet doen, dat ik mensen die me lief zijn zo voor de gek moet houden. Het verbaast me hoe gemakkelijk het gaat, ik kan zo weer een bevlogen toespraak verzorgen. Vanmorgen m’n toespraak gebaseerd op een ritueel in het oude testament wat gebruikt werd om te onderzoeken of een vrouw wellicht ontrouw was geweest (Numeri 5:12-28).. Ze krijgt dan een gif te drinken wat haar grote pijn veroorzaakt als ze inderdaad ontrouw is geweest, het doet niets als ze zich wel heeft gedragen. Dit soort Jehova gesanctioneerde methodes zijn natuurlijk te gek voor woorden, maar ik deed wat Evangelische predikheren doen en gaf er een evangelische draai aan. Wij zijn God ontrouw geweest en moeten die beker drinken, maar Jezus nam onze zonden op zich en dronk zelf die beker. Het doodde hem, maar hij wist de dood te overwinnen en ons zo van onze zonden te bevrijden.
Ik las eerst Johannes 3: 17 waar in het TokPisin staat dat Jezus niet kwam om ons als Rechter te veroordelen, maar om ons te redden en daarna uit Lucas 22:42 etc. waar in hij z’n vader met zweet op z’n lichaam vraagt om de beker die hij moet drinken (de dood en het dragen van onze zonden) aan hem voorbij te laten gaan. Ik gooide het verhaal in de vorm van een (hier populaire) droom. Ik kon daar ook nog een stukje werkelijkheid in kwijt.
Ik droomde dat de politie was gekomen uit Vanimo en me zochten. Toen ze me vonden zeiden ze dat ik een slecht iemand was en dat ik mee moest naar Vanimo om voor de rechter te verschijnen. Daar aangekomen, zei de rechter ok we zullen wel eens zien hoe het met je zit en hij riep een jongen met een kop naar zich toe. Terwijl hij de kop vasthield zei hij: in deze kop zit water met vergif (any- het gif dat gebruikt wordt om vis te doden). Jij gaat dit drinken en als je ok bent dan zul je niets merken, anders krijg je enorme pijn en ga je waarschijnlijk dood. Het angstzweet brak me uit, maar toen de jongen met de beker naar me toe zou komen, verscheen er ineens iemand anders op het toneel: Jezus! Wacht even, zei hij tegen de rechter, en hij nam al mijn slechte daden en gedachten van me weg en eigende ze zichzelf toe. Daarna zei hij tegen de rechter: Ok laat mij die kop drinken! Na het drinken onderging hij ondenkbare pijn en stierf. Maar na een tijdje stond hij weer op. Hij had de dood overwonnen! Ga heen zei hij tegen me, volg mij, en laat je zonden achter je. Daarop liet de rechter me als onschuldige gaan.
Ik sprak in de eigen taal, kreeg enorm veel bijval en voel me nou zo beroerd alsof ik die gifkop net gedronken heb. Hoe moet dit verder?
Maar even een ander onderwerp. Bij thuiskomst vond ik een opgeladen accu. Nou kan ik tenminste weer even verder. Nu m’n lichtprobleem nog oplossen. M’n led-lamp laadt gewoon niet op en ik moet nu ’s avonds ook gaan werken om nog wat gedaan te krijgen. Dinsdag gaan er twee timmerlieden naar de grens waar van alles te krijgen is. Hopelijk willen ze voor mij een nieuwe grote led-lamp kopen, met genoeg batterijen om de komende weken door te komen.
Maandag 25 juli
Het is al drie uur geweest. Ik had met Dorothy afgesproken dat ze dan zo bellen via de directe lijn van mr. Cheng, maar ik wilde ook niet teveel om gunsten vragen en speciaal daarvoor opgehaald worden. Ik had woensdag nog even contact met haar en ze weet dat ik er wellicht niet ben. Maar eens kijken misschien maakt ze met Mr Cheng een nieuwe afspraak en kan ik er dan wel zijn. Anders wordt het 11 augustus, dus over drie weken pas.
Vanmorgen kwam Samia (Enoch) langs met allerlei lekkers en z’n gezin. Vrouw uit Aitapi waar z’n oudste kinderen ook naar school gaan. Ik herkende hem niet direct en dat blijft me dwars zitten, hoewel hij het misschien niet eens gemerkt heeft. Maar mijn vraag naar waarom hij kwam, en zijn antwoord dat hij kwam om mij op te zoeken, blijft me achtervolgen. Zoiets moet je loslaten, maar dat lukt me niet altijd direct. De weemoedige ero-spirituele liedjes van Leonard Cohen, helpen dan wel even. Ik heb ook een Friese uitvoering met sterke teksten van o.a. Pieter Terpstra.
Daarna nog even bij Mene wat taalmateriaal verzameld. Heb ondertussen de timmerlieden 100 kina gegeven om een grote led-lamp voor me te kopen. Ze gaan naar Batas, dat is de grens waar op dinsdag, donderdag en zaterdag een grote markt gehouden wordt, de Indonesiërs komen daar dan met hun luxe goederen en de Papoea Nieuw Guineeër met hun producten (bananen, betelnoot, vanille etc.) Het is aan de Indonesische kant van de grens, maar men schijnt vrij verkeer toe te staan, behalve als je een roodhuid bent, dan wordt je er nog wel even uitgepikt, kennelijk. Ik heb die markt bij het binnenkomen niet gezien omdat ik op vrijdag de grens overstak.
Het scherm flikkert bij het opladen, de accu kan kennelijk niet op tegen direct gebruik. Ik zie het laad-lampje dan telkens even uitgaan, en als het weer aangaat, licht het scherm weer even op. Verschillende energiebesparende en andere scherminstellingen geprobeerd, zonder succes. Kennelijk toch een hardware-eigenschap. Dan maar ’s nachts opladen en overdag gebruiken zonder aangesloten te zijn. Beetje zuinig met die netbook, het draaien van filmpjes vraagt veel energie. Ben nog even bezig geweest om met Windows Moviemaker wat filmpjes aan elkaar te lassen. Leuk programma, maar langzaam op mijn netbook met maar 1 gb geheugen. Rest maar thuis gaan doen.
Dinsdag 26 juli
De timmermaatjes zijn naar de grens vertrokken. Hoop dat ze met een grote led-lamp terugkomen zodat ik ook nog even ’s avonds kan werken. Het was druk hier vanmorgen. Op een gegeven moment stonden er wel 3 land-cruisers voor m’n deur en er waren er ook nog wel een paar elders in het dorp. Zo’n 80 jaar geleden nog in het stenen tijdperk, 25 jaar geleden nog niet eens zo heel veel verder (is “verder”wel het goede woord?).
Onrustige nacht gehad. De vijand heeft z’n strategie ook aangepast. Zelf ben ik gebruik gaan maken van het Bushiaanse idee van een “defence- shield”. Ik heb m’n muskietennet dat ik toch niet gebruik, want de kamer zou op zich zelf muskiet-proof moeten zijn, dat net heb ik voor de deur gehangen, zodat ik nu de deur open kan laten en toch beschermd ben. Het wordt er wat koeler door en is wat vriendelijker richting degenen die het witte (rooie?) aapje willen komen bekijken. Maar goed, de vijand probeert nu een wat kleiner kamikaze muskietje naar binnen te sturen op het moment dat de deur open gaat. Vanochtend nog voor het gloren begonnen de aanvallen. Ik had mijn strategie ondertussen ook uitgebreid. Stap 1: Wacht tot hij zich vastgezogen heeft. Stap 2: Zorg ervoor dat het aanvalsgebied (het doelgebied) beperkt is. Dat laatste houdt in dat je onder de dekens kruipt en alleen je kop bereikbaar is. Hand dan klaar om toe te slaan. Het wilde maar niet echt lukken in het donker. Na ieder slag bleef het lichte gezoem terugkeren. De vijand pas vanmorgen toen het licht was kunnen uitschakelen.
Netbook vannacht helemaal opgeladen, benieuwd hoe dit met deze accu door kan gaan. De zon blijft het af laten weten, hoewel hij vanmiddag nog even heel sterk doorbrak en hopelijk de accu weer wat heeft aangevuld.
Woensdag 27 juli
Gisteravond werd er op de deur geklopt. Ik gauw m’n badhanddoek om en open de deur. Daar was Andrew, het dorpshoofd en ouderling van de gemeente. Hij had twee zakken met etenswaren bij hem, speciaal voor mij in Vanimo gekocht. Een zak met twee (gesneden) broden en de ander met corned beef, suiker, allerlei zoete koekjes, pindakaas (voor op brood), olie om in te bakken etc. Het is best ontroerend om te zien hoe goed er voor me gezorgd wordt. Ik kan al dat voedsel gewoon niet op. Twee broden, hoe kom ik daar door heen voordat ze bedorven zijn. Sawee gaat er één in hun vriezer leggen, die koud blijft zolang er ook gevroren kip in ligt. Dan wordt de generator twee keer per dag gestart. Maar die kip is meestal gauw uitverkocht. Vanmorgen geprobeerd m’n overgebleven rijst van gisteravond in een steelpannetje in olie te bakken. De vlam bleef maar in de pan slaan, dat pannetje is er ook niet op berekend. Moet maar zien of de timmerlieden een goede toepassing weten voor olie. Van taalwerk komt gewoon niet genoeg. Ben vaak moe. De lange maar gestoorde slaap verfrist niet genoeg. Behalve de strijd zo nu en dan met een vijandelijke muskiet, meestal wel een keer of 4 á 5 eruit op bevel van m’n blaas. Ik realiseer me dat ik ook wel erg veel vloeistof tot me neem. De noodles komen met een flinke portie “soep” en daarna drink ik nog zo’n 3 a 4 koppen koffie. Een paar slokken limonade vaak ook nog. En als rijpere man, zit je vaak ook met een wat uitgerijpte prostaat die de blaas indeukt en verkleint. 5 keer naar buiten om een plekje te vinden, was geen lolletje, helemaal niet op nachten met een volle maan en met sterren bezaaide hemel. Die sterren zijn prachtig, je hebt er veel meer op dit halfrond. Maar goed je moet je wel wat verder verwijderen van de beschaafde wereld. Dat werd me te gek en ik bedacht iets anders. Ik heb immers een douche naast m’n bed, met een afvoerputje… Nou dat direct gebruiken leek me niet aan te raden. In ziekenhuizen gebruiken ze volgens mij voor bedlegerige manen een steek, een grote fles. Nou had ik ook al een lege plastiek limonade fles, waarom die niet gebruiken. De toelopende hals op maat afsnijden en hij is klaar voor gebruik. Gebruiken, legen, deksel op afvoerputje en klaar is Wietze. Zo gemakkelijk had ik het zelfs in Hoogezand niet.
Voor die andere activiteit heeft de overheid graag dat de mensen publieke faciliteiten opzetten. Dat heb je hier ook wel en bestaat uit een hokje met daarin een groot gat. Op dat gat liggen kruislings een aantal planken met een gat in het midden. Aangezien niet iedereen even goed kan richten bij het schieten, zoek ik toch maar liever een ander plekje op in het grote woud. Je vindt daar ook overal wel een ecologisch verantwoorde variant van TP. Papier bestond uiteindelijk in eerste instantie ook uit een blad (het papyrus-blad).
De timmerburen kwamen vanavond terug met een led-lamp voor mij. Wat een verschil, ik kan nu ’s avonds werken bij deze 5 watt lamp. Vandaar dat ik nu nog maar even wat doortyp. Ze hebben ook een aantal extra batterijen mee genomen. Moet lukken tot het eind der Kilifastijden. Nog 14 dagen, dan ga ik aan de terugreis beginnen.
Donderdag 28 juli
Het is Ruth (m’n dochter) haar verjaardag vandaag. Ik wou wel dat ik haar even kon bellen, maar zelfs met een satelliet-internetverbinding hier weet ik niet of dat wel gelukt was, want voldoende stroom is het grote probleem. De gekochte accu lijkt niet aan de verwachtingen te voldoen, ik krijg hem maar nauwelijks nog iets opgeladen. Ook het zonnepaneel lijkt me minder stroom te genereren dan ik dacht dat zou moeten, de spanning blijft onder de 12 volt ondanks de laatste dagen vaak volle zon. Heb een keer een volle laag dikke regen eroverheen gekregen, terwijl ik lag te slapen. Hij zou daar eigenlijk wel tegen moeten kunnen, maar je weet het maar niet. Aan taalwerk kom ik nauwelijks toe. Het dorp is uitgestorven, de mannen aan het werk en de vrouwen saksak aan het binnenhalen en verwerken. Ook Mene al een paar dagen niet gezien. Met Raymond afgesproken dat hij me komt helpen zodra hij terug is van de censusopnamen. Deze jongen gaat met de onderwijzers en andere censusambtenaren mee om voor hen, waar nodig, te vertalen. Een pientere jongen die daarna zelf onderwijzer moet gaan worden. Als dat ook niks wordt, kan ik het taalkundig gezien wel schudden.
Die zgn. census is wel interessant, het gaat om een soort volkstelling, een heel gedoe omdat er geen geboorteregister meer wordt bijgehouden. De census-ambtenaren moeten dan van iedereen zo’n beetje de hele stamboom registreren. Daar zitten wat haken en ogen aan, want de namen van sommige verwaten, mag je niet uitspreken, van je schoonvader of schoonzoon bijv. Die mogen dan ook onder geen beding op jouw bed gaan zitten of gaan slapen.
Het is leuk om ‘s avond nog door te kunnen werken. Het is ook koeler. Niets is natuurlijk ooit perfect, want het hoeft ook maar een beetje te regenen en je lamp en lichaam zitten vol regenvliegjes.
Vrijdag 29 juli
Vanochtend al vroeg op. Ik slaap wat beter omdat ik nu ’s avonds langer door kan werken en niet zo vroeg naar bed hoef. Het moet ‘s nachts geregend hebben want de rivier was bruin gekleurd. Ik me maar bij de tank van de onderwijzers wat gewassen. Besloten m’n ochtend noodles maar eens over te slaan, want met het afvallen wil het niet echt. Stel je voor: op jungledieet. Geen goed idee, want nu kon ik niet van de koekjes afblijven. Ik heb al een heleboel weggeven, om zo de verleiding wat tegen te gaan. Maar die tien kilo eraf kan ik wel vergeten, hooguit een paar kilootjes. De timmerbaas liet PNG-liedjes horen op z’n radio. Je hebt hier geen radio-ontvangst (op de korte golf na) en ik dacht dus dat het wel een cassettebandje zou zijn, alsof de nieuwste technologieën dit land nog niet bereikt zouden hebben. De liedjes bleken op een geavanceerde USB-stick te staan met ingebouwde sloten voor allerlei geheugenkaartjes. Ik heb ze maar even gekopieerd, zodat ik nu Leonard Cohen wat af kan wisselen met Papua-liedjes. Een aantal is in een lokale taal, maar sommigen in TokPisin. Je merkt dan wel dat je daar ook verschillende dialecten in hebt.
De taal hier zit ondertussen vol met TP-woordjes. In de Fas-taal kun je heel gemakkelijk nieuwe werkwoorden toevoegen door er bijvoorbeeld -(m)ar aan toe te voegen. Zo hebben we hier “faimmar” dat komt van TP “faim” ( or “baim”) en dat weer van het Engelse ‘buying”. Dat kun je dan volgens de Fas regels verbuigen: yery faimart, nib faimarsii ; we buy, they buy. Young people get confused at times. There is no “b” in Fas and at school he must have just learned to pronounce it for English “boy”. So, he told me that the Fas word for “boy” was “poy”. Older women hanging around quickly correcting him saying that ‘poy’ was TP and that our word was ‘kemas’ for a male child. At times I feel that the language is coming a little easier, but I’ll never learn it adequately. That would take years and living in close proximity. I would not be able to live thru it. Too old now anyway.
Met Kiyu today, Wuhwuh’s son. Wuhwuh had been crippled and walked on hands and feet. He always had a happy personality. Ah, waarom schrijf ik nu weer in het Engels.
Ik geloof dat het Wuhwuh was voor wie we met elkaar (na zijn overlijden) een kist in elkaar timmerden en toen we hem erin gelegd hadden en er mee weg liepen, viel de bodem en Wuhwuh dus er weer uit.
Kiyu werkt in kamp 56 en ik heb hem de accu meegegeven om die nog eens op te laden. Raymond kwam ook langs, we gaan maandag aan het werk. Als het nog iets gaat worden, moet het dan gebeuren. De tijd zou daar wel sneller mee om moeten gaan, want ik mis Dorothy steeds meer (hij bedoelt z’n comfort, zal ze zelf wel denken).
Zaterdag 30 juli
Er gebeurt niet veel vandaag, maar goed ook want ik heb maar 27 minuten computertijd over. De accu wordt dit weekend weer opgeladen, hopelijk helpt dat een beetje want de komende dagen zal er een groot beroep op worden gedaan. Vanmiddag stond Sari aan de deur. Ik moet hem goed gekend hebben, want z’n gezicht kwam me zo bekend voor, maar ik kan me hem niet goed in herinnering brengen. Hij mij kennelijk wel want hij heeft me wel 5 minuten omhelst en gehuild. Waarom ben ik zelf toch altijd zo asociaal.
Het is nu vier uur en ik heb m’n avondnoodlesmaaltijd al achter de kiezen. Met Matyew, één van de timmerlieden een interessant gesprek gehad over de polygamie hier en de manier waarop je een vrouw krijgt. Hier hebben zelfs de ouderlingen 2 of 3 vrouwen, wat mij altijd logistiek verwondert daar ik niet zie dat er hier meer meisjes dan jongens geboren worden. Traditioneel worden de meisjes tussen clans geruild, maar het kopen van een vrouw begint ook meer in te raken. Wellicht omdat er hier niet genoeg beschikbaar zijn of omdat het status verhogend is als je een vrouw hebt uit “de Sepik”, zelfs uit Port Moresby worden vrouwen gekocht tegen prijzen van vaak meer dan 10.000 kina (zo’n € 3000). Matyew vertelde dat er bij hen ook gekocht werd (gemiddeld € 300) , maar dat de vrouwen er nog wel veel bij te zeggen hadden en dat meerdere vrouwen bijna niet meer voorkomt. Dit alles i.v.m. verdergaande invloed van de diverse zendingsgenootschappen.
Zondag 31 juli
Ik had met Sawee en Mene afgesproken dat we vandaag naar Fugmuy zouden gaan. M’n verdorven geest had bedacht dat ik dan misschien bij hun (kerk)dienst aanwezig kon zijn, daar vast gevraagd zou worden om het Woord te doen. Dan kon ik dat doen en volgende week hetzelfde onderwerp gebruiken in de laatste dienst voor mij hier in Kilifas. Ik had al iets bedacht op basis van de uitspraken van de synoptische Jezus, die een stuk socialer was dan die in het Johannes-evangelie bijv. Bij deze Jezus ging het niet zozeer om geloof maar om de manier waarop je leeft. Dat is allemaal wat minder inspirerend, maar voor mij een minder groot struikelblok. De smalle en de brede weg, zou het onderwerp worden. (Marcus 7:13-14 en Lucas 13:24) Goed toe te passen want de nieuwe situatie hier vraagt om een keuze van het hoe het geld dat binnenkomt te besteden. Sommigen volgen de brede, gemakkelijke weg en zoeken kortstondig geluk in drank of gaan naar Port Moresby om peperdure vrouwen te kopen en houden op hun eigen tuinen te onderhouden. De smalle, wat lastiger weg zou zijn, om goed na te denken en projecten op te zetten. Er zijn allerlei mogelijkheden: palm-olie, veestapel, vanille plantage, cacao etc. etc. Dat ze de laatste weg in zouden slaan zou dan ok mijn afscheidswens worden.
Maar goed in PNG-stijl veranderden de plannen en toen ik goed aangekleed en wel verscheen voor de wandeling naar Fugemuy, kreeg ik te horen dat hun favoriete parlementslid in een naburige plaats zou zijn en daar moesten we (ik inclusief) naar toe. Nou ja, toe maar, misschien wel interessant. Wachten op de landcruiser die ons op zou halen. Bleek al eerder vertrokken te zijn waar we pas uren later achterkwamen. Ondertussen was de Lotu (kerkdienst) hier al praktisch voorbij. Heb dat dan ook maar laten zitten.
Vanavond m’n zonnepaneel accu bij de onderwijzers aangesloten op hun generator. De adapter die ik er voor gebruik is er niet echt voor gemaakt en wordt nogal warm, maar ik had het thuis al eens geprobeerd en het werkte zonder dat er iets ontplofte of in brand vloog. Ik had ook de computer aan kunnen sluiten om opgeladen te worden, maar dan zat ik er nu zonder en had dit verhaal niet kunnen typen. Ik heb hem even aangesloten terwijl we over van alles zaten te babbelen en heb nu 50% lading. Ze gaan morgen naar Vanimo en ik hoor hen zeggen dat Raymond ook mee wilde. Dat zou me erg teleurstellen want we hadden afgesproken om maandag om 10 am te beginnen met het werken aan de taal. Ik had al bedacht dat ik 45 (€ 15) kina per dag opzij wilde zetten om een deel van z’n onderwijzersopleiding te betalen. De kosten daarvan zijn zo’n k 900 per jaar en de opleiding duurt 3 jaar. Als we goed hadden kunnen werken had ik ook wel het hele bedrag willen betalen. Komt hij morgen niet dan gaat de lol er wel wat af.
Maandag 1 augustus
12:00 am Raymond kwam niet opdagen vanmorgen. Als ik gekund had was ik nu ook direct naar huis vertrokken. Ik kan hier echt niet meer aan wennen. Met meer assertiviteit aan mijn kant of met duidelijke afspraken over betaling, was het misschien nog wel wat geworden. Maar zo? Nou weet ik wel,wat hebben ze er aan dat ik dit werk doe. Ze vinden het leuk om hun blanke te hebben die hun taal (een beetje) spreekt, maar verder…? En wat heb ik eraan? Nou, ja ik had een stukje taalkundig werk graag wat beter afgerond en in komende eeuwen bekend gebleven als degene die een verloren gegane taal ooit beschreef. Allemaal eigen schuld, dikke bult.
Het opladen van de lithiumaccu, heeft ook niet veel opgeleverd. 10% wellicht. De oplader is er niet voor gemaakt en produceert te weinig amps.
Aan de positieve kant nog wel dat Sawee gisteren langskwam met een pot al gekookte vlees en groente . Ik kom er pas vanmiddag toe om die weer op te koken en samen met wat rijst te verorberen. Liep nog even bij hen langs en heb weer eens een culturele blunder begaan. Iets waar ik gister ook al tegenaan liep. Ik was naar het kruispunt met de “highway” gelopen en kwam daar twee jongens tegen met pijl en boog en een zak met iets erin op de rug. Wat hebben jullie geschoten vroeg ik met een kwinkslag (meestal niets). Ze schrokken duidelijk van m’n vraag en fluisterden wat ik verstond als “mutmut’. Wat is een “mutmut” vroeg ik toen en daar werden ze helemaal stil van. “Hou je mond” fluisterde één me toe. Inde context van jacht noem je kennelijk nooit de naam van waar je op jacht naar bent of bent geweest. Ik zou er ook een stukje van krijgen. Eet ik dat vlees wel vroegen ze nog. Ja natuurlijk zolang als het geen vis is, eet ik alles. Thuis gekomen zocht ik “mutmut’ op in een TP-woordenboek, kon het niet vinden en bedacht toen dat ze het waarschijnlijk over een “mumut” hadden gehad, een grote wilde rat..
Dat wordt dus nog lekker eten. Hopen nu maar dat deze belofte ook gebroken wordt. Vanmorgen nog even bij Sawee en Mene langs en maakte dezelfde fout. De jongens zouden opjacht gaan en dan zouden we vrijdag met elkaar van het geschoten wild gaan genieten. Wat gaan jullie dan schieten, varkens? Vroeg ik. Je had de gezichten moeten zijn, “hoe je mond” kreeg ik weer te horen. Heb waarschijnlijk het geluk op de jacht weer verknald, maar even “afkloppen”.
Wild varkensvlees is een stuk taaier dan dat van de dorpsvarkens. Wat ik nu in m’n potje heb is ook van een wild varken. Dat wordt nog wel even kauwen.
Blij dat het nu augustus is en nog tien dagen te gaan, dan nog een weekje voor ik weer thuis ben. Moet te doen zijn.
18:00 Toch nog maar even bij Mene langs om wat taalwerk te doen. Ze waren bereid om de generator een tijdje te laten draaien zodat ik m’n paneelaccuutje wat op zou kunnen laten. Hun generator heeft een 12 v uitgang en ik moet m’n accu op een 12 autoaccu aan kunnen sluiten, dus ik dacht dit moet ook kunnen. Nou het is niks geworden want toen ik een half uurtje later kwam checken was er geen spanning en de zekering doorgeslagen. Hoop niet dat dat door mijn experiment gebeurd is, maar het zou best eens kunnen. Had de spanning ook aan het begin even moeten controleren. Morgen weet ik pas of het de accu ook beschadigd heeft. Heb ondertussen wel een 92% lading door de zon en het beetje dat we met de generator van de schoolmeesters wisten op te vangen. De accu die naar kamp 56 gegaan is, is nog niet terug. Dat was een andere fout door ongeduld. Naar 56 is veel minder verkeer en ik ken niet een vast iemand die heen en weer rijdt. Weer een lesje, zij het te laat, geleerd.
19:38 Raymond stond net voor de deur. Met een verhaal dat de wagen kapot was geweest. Het klonk niet overtuigend want hij was duidelijk wel naar Vanimo geweest en kwam terug met de twee schrijfblokken die de onderwijzers (op mijn verzoek) voor me gekocht hadden. Morgen nog maar eens naar z’n verhaal luisteren en dan toch echt van start… Ook aan de accu wordt weer gewerkt en men zal proberen hem te traceren.
Het kan verkeren, ik had net bedacht dat ik echt een einde aan mijn betrokkenheid hier zou gaan maken. Beslissingen nog maar even uitstellen….
Dinsdag 2 augustus
Alles ziet er wat beter uit vandaag. Raymond verscheen pas om 10:45 en ook ‘s middags kwam hij en uur later dan afgesproken. Op zich geen probleem want 2 uur peer dagdeel is meer dan genoeg voor mij om me bij taalanalyse op te kunnen concentreren. Alleen vraag ik me af hoe toegewijd en consciëntieus hij als onderwijzer gaat worden. Hij gaf me z’n bankrekening en wilde liever dast ik het geld op z’n rekening stortte dan dat ik het aan het hoofd van de school zou geven. Dat wordt nog even voorzichtig aftasten. Ik ga hem ook niet meer dan de helft van het schoolgeld betalen, de ander helft moet het dorp maar ophoesten. Ze hebben het geld best en als zij er aan mee doen zal hij ook door hen verantwoordelijk gehouden worden. Ben ik de enige sponsor dan zal het verder niemand veel kunnen schelen of hij z’n best doet of niet. Gaat het allemaal goed, dan wil ik volgend jaar ook wel weer mee participeren. Lukt het niet voor hem om aan die training mee te doen, dan kan hij in ieder geval een redelijke vergoeding voor z’n werk met mij tegemoet zien. Het is wel goed met hem werken, hij is redelijk intelligent en heeft een goed taalgevoel.
Laat vanmiddag kwamen ze ook de accu brengen. Kiyu leverde hem persoonlijk af. Kiyu is een van de kinderen die we ons nog kunnen herinneren, de zoon van Wuhwuh die op handen en voeten door het leven moest gaan. Hij doet het goed, gaat vrijdag met iemand anders naar Port Moresby om verdere besprekingen te voeren met daar residerende juristen i.v.m. de houtwinningscontracten. De accu lijkt perfect op te laden. Gebruik nu een step-up converter, die de computeraccu direct vanaf 12 volt oplaadt zonder eerst naar 220 gelijkstroom overgezet te zijn. Hij laadt verder terwijl ik de computer gebruik. Op de standaard manier kan de lader het gebruik niet volledig bijhouden.
Woensdag 3 augustus
Nog 7 dagen te gaan. Ben er echt aan toe. Het gaat nu ook wel redelijk snel want ik kom eindelijk nog aan wat taalkundig werk toe. Raymond was hier vanmorgen al om 9:30. We hebben het ook nog even over de betaling gehad. Hij begrijpt ook wel dat ik hele bedrag niet wil betalen en dat de dorpelingen er ook hun schouders onder moeten zetten. Als het hem lukt en ik krijg goede berichten over zijn vorderingen dan wil ik hem de toekomende jaren ook nog wel blijven ondersteunen. De hele training duurt 3 x 6 maand over 3 jaar uitgesmeerd. Met stages ertussen door vermoed ik. Over zo’n werkdag valt verder weinig te rapporteren. Sawee wandelde vanmiddag nog binnen en ging doodmoe op de grond liggen. Zijn zonen waren zijn huis als kroeg gaan gebruiken ( 2 kratten bier) en hij kon van het lawaai niet slapen en moest het ook zonder eten doen. Die drank is een enorm probleem. De gemeenschappen zijn heel plat georganiseerd. Iedereen is zo’n beetje eigen baas en het gekozen dorpshoofd heeft bijzonder weinig gezag. Als ik hem was zou ik een aantal van de goedwillende mannen ronselen en een eigen burgerwacht instellen om de zaak onder controle te houden.
Begin aardig door m’n voedselvoorraad heen te geraken. Genoeg mie en rijst, maar geen droge crackers meer om me door de dag heen te helpen. Misschien toch nog een kans om een paar pondjes te verliezen.
Donderdag 4 augustus
13:30 Raymond kwam niet opdagen vandaag. Het is wel goed. Ik kan ook niet de illusie koesteren dat ik hun gedachtengang kan volgen. Was vanmorgen bezig om Mene’s groet aan Dorothy te vertalen. Nou zouden wij wellicht zeggen: Je bent altijd in mijn hart geweest, maar Mene zegt “jouw lever en hart zijn in mij geweest” . Even logisch, denk ik, maar voor je die gedachtensprong hebt gemaakt, ben je al weer even verder.
Ik ben maar begonnen mijn nooit voltooide grammaticabeschrijving verder uit te werken. Ik had dat liever thuis gedaan en de tijd hier gebruikt voor het verzamelen van meer data, maar nu ik toch niemand heb om mee te werken, kan ik zo de tijd nog goed benutten. Een groter scherm was nu wel mooi geweest, i.p.v dat 10 inch schermpje.
17:30 Heb nog wel even flink kunnen werken en m’n zwembad kunnen bezoeken voor weer 100 slagen schoolslag en 100 rugslag. Als ik zo in het vliegtuig hadden kunnen stappen, had ik het gelijk gedaan. Het gevoel dat dit echt een “closure” gaat worden, blijft terugkeren. Niet dat ik ook niet heel veel goede ervaringen heb gehad. De timmerlui klagen erover hoe weinig zij toegeschoven krijgen van de dorpelingen en Sawee en Mene zijn heel erg zorgzaam voor me geweest. Als ze in het dorp zijn, komt Sawee ook iedere middag/avond even kijken of het goed met me gaat. Maar het kost te veel moeite om iets aan het taalkundige werk te kunnen doen. Ik ben de taal wel weer een beetje gaan spreken versta zelf zo nu en dan wat van wat ze tegenelkaar zeggen als ze aan m’n deur voorbij lopen. Maar die kennis zal nooit zo groot worden dat je op je eigen taalintuïties zou kunnen gaan vertrouwen voor de analyse van zo’n taal. Maar eens zien, ik heb beloofd, SIL (Wycliffe) en NTM (New Tribes Mission) te benaderen om te zien of er geen interesse is in het plaatsen van een team hier. In dat geval zou ik eventueel ook nog wel willen helpen bij het leren en verder analyseren van de taal, maar dan niet weer onder dezelfde omstandigheden. Zendelingen gaan niet ergens naar toe omdat ze geschikt zijn om op zo’n plek te leven, ze gaan omdat ze denken dat God hen daar zendt. Hierdoor krijg je op “het zendingsveld” ook een bonte verzameling van mensen die daar gewoon niet thuishoren, inclusief mijzelf. Dat resulteert weer in gebrek aan integratie en een steeds langer wordend verblijf in de meer comfortabel zendingscentra.
Goed ik heb nog genoeg te eten tot donderdag. Afvallen is tegen gevallen, ik had erop gerekend wellicht wel van sago en sagokauwgum afhankelijk te worden, mar eer is hier zoveel en zo gemakkelijk 2 minuten mie en rijst te krijgen dat het daarbij gebleven is. De noodles smaken nog steeds goed, de rijst wat minder omdat ik er geen kruiden ben heb.
Met m’n koffie is het wat minder gestelde. Ik heb nog voor twee dagen of en moet nog 6 dagen gaan. Dat doet me denken aan een verhaal van moeder Theresa over de Marienschwestern. Die hadden op een gegeven moment nog maar één theezakje over en hebben daar weken mee kunnen doen. Wonderbaarlijk, dat overkwam Elisa uit de bijbel ook. De arme weduwe die voor hem zorgde had praktisch geen olie en meel meer over om brood voor hem te bakken, toch bleef de olie maar stromen en raakte het meel niet op. Waarom overkomt mij dat nu nooit?
vrijdag 5 augustus 2011
Ik stond net op het punt om Mene en Sawee maar weer eens op te zoeken voor wat taal informatie, toen Raymond om 10:15 weer voor de deur stond. Hij was ziek geweest, zei hij. Sawee, hoorde ik later, had hem op kamp 56 gezien. Daar is een medische hulppost en hij had hem verteld dat hij daar was om medicijnen. Ik weet het niet…. Heb hem nog maar eens voor gehouden dat als je onderwijzer wilt worden je je wel aan het programma moet houden en dat je niet om 9 uur kunt komen als de school om 8 uur behoort te starten, of naar je tuin gaat omdat dat je beter uitkomt of je te gemakkelijk ziek thuisblijft in ieder geval niet zonder dat even te laten melden. Ik heb een hekel aan mezelf met dit soort patroniserend gepraat, maar ik heb ook geen zie om iemand te ondersteunen voor een baan waar hij de juiste instelling niet voor heeft.
Gisteravond ingeslapen met een verlangen naar de noodles van de volgende ochtend. Is dat nu echte honger, verduizendvoudigd? Dat je leven gaat draaien om het volgende beetje eten? En toen ik vanmorgen naar het vuurtje liep om het water voor de noodles te koken, zat er al een timmerman met geroosterde kookbananen. Of ik die ook wel lustte. Natuurlijk, ik eet alles, behalve - nou je weet wel wat. Heb dus twee van die geroosterde (enigszins smaakloze) droge bananen opgegeten voor m’n ontbijt. Zo kan je droom in bananen opgaan. Vanavond rijst gegeten, gekookt in het water van een kokosnoot met een beetje chilipoeder van een nog te verorberen pakje noodles. En een blikje kornetbief er doorheen gesmukt. Beetje overgelaten voor mijn ontbijt morgenvroeg. Smaakte niet slecht, overigens.
Ook nog even bij Sawee langs. Als ik het goed heb gaan we morgen met elkaar eten, een stukje kip voor mij en zij vis uit blik en wat er verder ook nog maar geschoten werd. Vroeg hem naar de “singsings” van vroeger. Dat zijn traditionele dansen met gezang, mannen en vrouwen gekleed in traditionele kleding en fraai beschilderd en met bloemen versierd. Dit soort dansen worden nog steeds uitgevoerd op verschillende plekken in PNG en zijn een genot om naar te zien en te luisteren. In Kilifas zoals in zovele evangelische zendingsgebieden zijn deze festijnen volledig uitgeroeid omdat ze gegrond zouden zijn in het oude heidense bestaan. Hier was bijvoorbeeld een singsing die gehouden werd als een aantal jongens de puberteit bereikt hadden en een penisdop aangemeten kregen. Nou hebben zendelingen vaak niet veel op met penisdoppen (laat staan er ook zelf zeer geïntegreerd mee rond te gaan lopen) en werd het in stand houden van deze tradities dus ook duidelijk afgekeurd. Jammer, het zou toch mogelijk moeten zijn om zoiets te integreren in een modernere (eventueel zelfs christelijke) levensstijl.
Zondag 6 augustus 2011
Raymond was er vanmorgen al redelijk op tijd, maar hij had z’n zoontje meegenomen. Een schattig jongetje, maar ik kan zo niet werken. Besloot dus om het om 12 uur maar voor gezien te houden. Maar goed ook want Sawee kwam me vertellen dat het feestje op het punt stond te beginnen. Ik dus maar mee, met filmcamera en al. Ok, de hele Sawee clan was vertegenwoordigd inclusief het dorpshoofd (Andrew) en ik moest van allerlei bij elkaar horende groepjes een videootje schieten. Ze hadden toch ook maar een dansje voorbereid. Het was niet echt om aan te zien, een traditionele sagodradenrok over oude westerse kleren heen, verder wat versiering in het haar. Voor de muziek werd een cassettespeler met usb-poort gebruikt. Niets vergeleken met de prachtige traditionele dansen met swingende sagorokjes en peniskokers en prachtige harmonieën die we langs de kust in bijvoorbeeld Lutherse streken ooit bewonderd hadden. Tot eten kreeg ik een bord rijst met varkensvlees en ei. De rijst en ei was heerlijk, het vlees bestond grotendeels uit stukken hard vel en zemen. Met m’n halve gebit en stompe kiezen kwam ik daar dan ook meestal niet doorheen. Geen nood, Andrew nam de half doorgekauwde stukken wel over. Ik had ze aan de honden willen geven. Mene beloofde me nog een pot met kip te brengen. Maar eens zien wanneer dat aan gaat komen. Ik heb nog voor 3 ½ dag mie over en nog een hele zak rijst. Nog 4 dagen te gaan, moet dus wel goed komen. Gisteravond in het half donker, sloot ik m’n directe accuverbinding verkeerd aan. Het ding werkte gelijk niet meer en de schroefjes van het kastje kun je met een gewone schroevendraaier niet open krijgen anders had ik de zekering die er vast wel in zit direct doorverbonden. Ik heb dat ding niet echt nodig, maar ik baal er wel van dat ik maar niet leer om niet meer stom te zijn. Het zonnepaneel en de autoaccu werken allebei goed zodat ik dagelijks met een volle netbook-accu kan werken. Mensen uit het dorp en de timmerlieden beginnen nu ook langs te komen om hun mobieltjes op te laden. Die mobieltjes worden niet gebruikt om te bellen maar als een soort mp3-speler, om naar muziek te luisteren dus. Morgen nog één keer naar de kerk. Ik zal blij zijn als dat ook voorbij is. Verder nog een wandeling naar Fugmuy gepland, voor de nodige beweging en om een video te schieten van dit moderne dorp.
Zondag 7 augustus
Met Sawee en Mene toch echt afgesproken dat we vanmiddag naar Fugmuy zouden gaan, nog voor de zekerheid erbij gezegd dat we pas zouden gaan als de zon op z’n heetst was geweest. O.K 3 of 4 uur zei een jongen nog die op school had gezeten en van tijd iets afwist.
In ware PNG stijl stond Sawee (netjes aangekleed) vanmorgen om 8:30 dus voor de deur. Ik had noch gegeten noch gewassen. Nou ik ga deze keer m’n eigen zin eens doordrijven en zei dat ik pas vanmiddag ging en dat zij nu wel mochten gaan. Mene is daarop met nog wat vrouwen in een landcruiser naar Fugmuy gegaan om daar de kerkdienst mee te maken. Sawee bleef nog even rondhangen, ik kon hem uiteindelijk overhalen om maar weer naar huis te gaan.. Ongeveer 9:30 naar de dienst. Die moet rond 9 uur al begonnen zijn en zou tot 12:15 duren. Het was op zichzelf wel een belevenis. Deze keer begonnen een paar vrouwen tijdens de zgn. aanbiddingsdienst waarbij lofliederen gezongen werden spontaan te dansen. Waar ze dat vandaan halen? Het is ook in het Westen in charismatische gemeenten niet ongebruikelijk, Dorothy en ik woonden ons eerste jaar samen op de zolder van een groot koetshuis in Doorn. De ruimte beneden werd soms wel eens verhuurd. Dat kon wel eens een probleem geven omdat wij door die ruimte naar buiten moesten. Ik herinner me nog een keer dat we de deur van die ruimte open deden en een zaal vol in geestelijke vervoering geraakte dansende mensen aantroffen. Om er maar zo onopgemerkt doorheen te komen zijn we ook maar gaan dansen en hebben ons al dansend langzaam maar zeker naar de uitgang gemanoeuvreerd.
En ja, ik moest natuurlijk ook het woord voeren. Had er al wat opgerekend en een stukje uit Mattheus 7 bedacht waar Jezus de mensen aanspoort niet de brede (gemakkelijke) weg en de wijde poort te kiezen die tot verderf leidt, maar de enge poort en de smalle weg die tot leven leidt. De Jezus uit de synoptische evangeliën (Mattheus, Marcus en Lucas) is voor mij wat behapbaarder, het is een sociale Jezus die mensen aanspoort goed te doen en hun naaste lief te hebben. Je ziet dat ook in de westerse kerken wel, hoe minder geloof er is in de Jezus die mensen van hun zonden redt hoe meer de focus komt te liggen op sociale rechtvaardigheid. Die boodschap is nooit zo spannend, het is het intrappen van open deuren want ergens weten we allemaal wel dat we onze naaste lief behoren te hebben en een goed leven moeten leiden. Maar goed met enige eer en wat minder geweten kon ik daar mee weg komen. Voor de mensen in Kilifas zijn er ook twee wegen. Ze kunnen nu genieten van al het geld dat ze gekregen hebben en kopen wat hun hartje begeert en zoveel bier en whisky drinken als ze maar in staat zijn weer een fles open trekken, vrouwen in Moresby kopen tegen extravagante bedragen of (de smalle weg) : goed nadenken over wat ze met dat geld gaan doen, projecten opzetten met blijvende inkomsten, ervoor zorgen dat de school goed functioneert, zodat hun kinderen opgeleid kunnen worden en er was wel meer te bedenken. Ik gebruikte het zelfbedachte voorbeeld van een schip dat op de oceaan ten onderging, waarbij twee mannen met de wrakstukken van het schip op een piepklein eiland belanden. Uit het wrak konden ze nog twee hakmessen halen. Omdat ze elkaars taal niet spraken besloten ze het eiland maar te verdelen. Ze kregen allebei de helft. Toen ze honger en dorst begonnen te krijgen, keken ze om zich heen, er was niets te eten noch te drinken behalve dat er op iedere helft een kokospalm stond, met heerlijke jonge en rijpe kokosnoten. De jonge zijn heerlijke voor de dorst en de rijpen kun je weken lang op leven. Ze hingen wel op zo’n 20 meter hoogte en de mannen waren zo jong niet meer, hadden al jaren niet meer in dat soort bomen geklommen. Wat gingen ze doen? De één besloot de boom maar om te hakken. Hij kon een paar dagen volop genieten van die kokosnoten, daarna helaas begonnen ze te rotten en er was geen boom meer om nieuwe voort te brengen (de brede weg die tot verderf leidt). De andere man koos ervoor om toch maar in die boom te klimmen, langzaam, zo nu en dan rustend en haalde een paar noten naar beneden. Hij was er voorzichtig mee maar ze bleven vers en hij kon er telkens weer een paar verse uithalen en zo weken lang in leven blijven (de smalle weg die tot leven leidt) . De man die de gemakkelijkste weg had gekozen begon zich na een tijdje behoorlijk zorgen te maken. Ik haalde Lukas 13:24 nog maar even aan waar Jezus zegt dat het velen niet zal lukken om die enge poort nog binnen te gaan. Nou ja, de precieze interpretatie daarvan heb ik maar in het midden gelaten.
’s Middags naar Fugmuy, we werden in een landcruiser gebracht, hadden een gezellig uurtje in dat met fraaie huizen volgebouwde dorp en wandelden daarna langs de rivier terug naar huis. Van die wandeling (van twee uur) kon ik echt genieten. Ik ben nu dan ook wel echt moe en ga zo lekker slapen.
maandag 8 augustus 2011
Nog drie nachtjes slapen en dan begint de terugreis weer. Dat moet allemaal wel gaan lukken. Het is nog wel even afwachten of het donderdag wel goed gaat. Het dorpshoofd zou de terugreis dinsdag of woensdag gaan arrangeren en met het houtbedrijf regelen. Nou hoop ik maar dat er niet in PNG stijl gedacht wordt, nou vrijdag of zaterdag kan ook wel of volgende week… Ik heb nog wel enige armslag, maar moet nog wel een visum regelen om Indonesië weer in te mogen en daarmee wacht ik liever niet tot maandag.
Er werd de hele nacht in het dorp gehuild, de zuster van een van de dorpsvrouwen is overleden in een ander dorp. Vanmorgen zijn een heel stel (voornamelijk vrouwen, inclusief Mene) daar ook heen gegaan om mee te huilen.
Reymond kwam even na tienen (zonder z’n zoontje, gelukkig). ‘s Middags begon dit netbook moeilijk te doen en wilde de linkermuisknop niet meer goed werken. Ik had hem de hele dag aan de lader en denk dat er misschien oververhitting is opgetreden. We zijn er om 2:45 maar mee opgehouden. Het lijkt nu weer goed te gaan.
Ik had om een uur of 5 al gegeten en om 7 uur kwamen de timmerlieden me zeggen dat ze een maaltijd voor me klaar hadden. Ze hadden gedacht dat ik niks meer te eten had. Nou dan nog maar een keer eten, een heerlijk boutje duivenvlees kun je moeilijk afslaan (?). Die duif was door een dorpeling in een val gevangen. Het was best te eten, hoewel ik een stukje kip of varkensvlees prefereer. Verder rijst met groenten en op smaak gemaakt met chili’s en de barst van de notenmuskaatboom. Gezellig gekletst.
dinsdag 9 augustus 2011
Vandaag was al een nieuwe gezamenlijke maaltijd gepland. Dat gaat laat worden want ze hadden vlees voor me besteld uit Vanimo, dat vanavond wel een keer aan zal komen. Het is nu al 19:20.
Vanmorgen en vanmiddag nog met Raymond gewerkt. Morgen moet hij naar Vanimo om het censuswerk af te maken, zei hij. Van het dorpshoofd begrijp ik dat hij het geld op moet halen voor zijn medewerking. Ik weet niet zeker wat ik van Raymond moet denken, hij is meer op geld gebrand dan mij lief is. Ik had hem net verteld dat ik 450 kina (€ 150) op z’n rekening ging storten voor het collegegeld van z’n onderwijzersopleiding. Daarna vroeg hij me of ik hem een camera wilde sturen. Heb dat maar afgewimpeld, Nederland is zo ver weg dat de verzendkosten torenhoog worden. Je kunt hier aan de grens van alles heel goedkoop kopen, allemaal aangevoerd door de Indonesiërs. Ik hoop volgende week dinsdag de grens over te steken en dat mee te maken. Je moet net op een marktdag daarlangs moeten.
De schoolmeesters zijn nog steeds niet terug. Ik heb nog geen schooldag meegemaakt. De veertiendagen officiële vakantie zijn nu al tot 6 ½ week opgelopen. Van het dorpshoofd begrijp ik nu ook dat de medewerking aan de volkstelling ongemeld is gebeurd. De inspecteur van onderwijs kwam vorige week nog langs en was furieus. Ik zal wel niet meemaken hoe dit afloopt.
21:50 Gegeten en gekletst rond het kookvuurtje. Het is plezieriger voor mij om in het TokPisin te kunnen praten, want dan kan ik tenminste zeggen wat ik zeggen wil en er eens wat grapjes tussendoor gooien. In TokPles (de Fas-taal) blijft het behelpen. Ik begin wel het gevoel te krijgen dat ik op deze manier nog heel ver zou kunnen komen, zeker als ik nog jong geweest was. Maar hoe lang ik op deze enigszins geïntegreerde manier had kunnen leven, heb ik ernstige vragen bij, zeker niet met een gezin erbij. Er was ook nog een Fas-spreker aanwezig bij het diner en we heb ben het nog even gehad over de overstroming die het hele dorp inclusief ons huis en het schooltje dat we gebouwd hadden wegvaagde. Ik moet er niet aan denken als we in die tijd daar gewoond hadden. We waren er vast wel op tijd uit weggelopen, maar dan berooid achtergebleven in het oerwoud, ook de andere huizen waren weg en wat hadden we nog aan spullen en boeken en taalgegevens kunnen redden?
Ik geloof niet dat het bestelde vlees aangekomen was. Ik had nog een blikje kornetbief over dat ik gister al aan hun gegeven had. Dat vlees trof ik op m’n rijst aan. Maar goed het smaakte allemaal prima. Verder ontdekte ik vanavond pas dat het hete suikerwater met een kleurtje en smaakje dat ze hier drinken, thee bevatte. Had eerder gedacht dat het koffie was. ’t Spul smaakt best en als ik het geweten had, had ik ook thee uit Vanimo meegenomen. Niet meer nodig, nog één dag en dan is het over (op de terugreis na).
woensdag 10 augustus 2011
12:30 Het vervoer is geregeld, als ik het goed heb. En we kunnen vroeg weg. Ik wacht maar even met reflecties tot ik in Vanimo ben. Heb vanmorgen wat rond gelopen en nog wat videootjes ge”snep”t zoals ze hier zeggen. Maar eens zien hoe het gaat met de vertoning. Kan in het met de camera meegeleverde programma geen manier vinden om de filmpjes 1 voor 1 te laten zien. De uitgebreide handleiding staat natuurlijk weer op het internet, waar ik hier niet bij kan. Vanuit de Verkenner starten met geselecteerde videootjes kan wel, maar het geheugen kan dat niet aan zodat ze zo nu en dan heel erg vertraagd getoond worden. Zonder toegang tot de nodige informatie komt het schrijven van wat programma-code er ook niet van. Het is wel verbijsterend hoe afhankelijk ik ben geworden van externe (d.w.z. brein externe) informatie.
19:50 Een paar probleempjes vandaag. M’n chauffeur (Alex) van morgen liep door het gras over een glasscherf heen wat hem een diepe wond bezorgde, zo erg dat de bloedomloop met stukken afgesneden autobinnenband afgekneld moest worden. Hij werd naar het dorp gedragen en naar de dichtstbijzijnde aid post vervoerd en daar werd z’n voet weer dichtgenaaid. Dat zal wel een tijdje rusten voor hem worden, hij werkt als chauffeur voor het houtbedrijf. Voor mij betekent het een beetje onzekerheid over de terugreis van morgen. Is er een vervanger, neem aan van wel.
Het tweede probleem deed zich voor toen ik merkte dat de timmerlieden bezig waren een grote maaltijd voor te bereiden. Het vlees van gisteren was aangekomen en ze waren bezig rijst en sagogelei klaar te maken. Toch had ik hun echt wel verteld dat ze in het dorp ook iets wilden organiseren, daarom hadden we immers gisteravond onze gezamenlijke maaltijd gepland. Ik had natuurlijk geen keuze,de dorpelingen gaan voor. Ik werd om 5:30 gehaald en we besteden een driekwartier aan het bekijken van een aantal video’s die ik had opgenomen. Daarop de maaltijd, hierop heb ik echt nog geen kijk. Ze hadden gezegd dat ze voor me zouden koken en er voor vlees gezorgd zou worden. Na de vertoning kwam Mene met twee potten varkensvlees en groente aan en ik begreep dat er van mij verwacht werd dat ik dat mee zou nemen naar “huis”. Maar kijken of de timmerlui al gegeten hadden, en ja hoor die waren al weer terug op hun kamers. Ze hadden de sago opgemaakt en het vlees en rijst voor me tot morgenvroeg bewaard. Ik kreeg van hen een lading rijst mee en heb daar samen met het voor mij gekookte vlees lekker van gegeten. De helft zit nog in he potje. Er maar op vertrouwen dat zoiets wel een nachtje goed blijft, heb dat hier wel eerder gedaan.
De timmerbroeders kwamen me ook nog een lekkere bak suikerthee brengen, die ik al schrijvend opslurp.
Tussenhaakjes, we hielden de vertoning in een nieuwe stijl huis van één van de bewoners. Met een beetje verf en wat meubeltjes zou je er een prachtig en ruim Westers (muskietenvrij) verblijf van kunnen maken. Dat steekt enorm af bij de huizen van vroeger, waar velen nu nog in wonen.
Morgenvroeg eerst nog even druk want de timmerheren willen graag wat videootjes op hun diverse media, usb-sticks, memorycard houders, mobiele telefoontjes. De grote van deze hdmi filmpjes zal hun nog tegenvallen.
21:30 We hebben de videootjes toch maar vanavond nog overgeplaatst. Eerst een aantal pornofilmpjes (met toestemming) van hun media verwijderd om plaats te maken voor de videootjes waar ze zelf netjes in voorkomen. Niet (?) te geloven hoe dit soort materiaal over de wereld verspreid raakt! En inderdaad terugspelen van de toch vaak wat oudere media valt tegen. Ze zullen ze eerst weer terug moeten zetten op een PC om ze goed te kunnen bekijken.
Donderdag 11 augustus
Kan niet goed slapen en heb vannacht om een uur of één m’n mobieltje gepakt om de wekker om 6 uur te zetten. Dat hielp om na een korte slaap op tijd wakker te worden. Snel bij een tank gewassen. Toen ik naar buitenkwam stond Mene al voor de deur. Herman de timmerbaas kwam met eten aanzetten, koude rijst met opgewarmd vlees. Smaakte niet onaardig. Toen snel ingepakt, zoveel mogelijk achtergelaten. Toch nog een hele verzameling en twee rugzakken vol. Ik laat hier bij vader Frances ook m’n zonnepaneel achter. Hij moet met een beademingapparaat slapen en hoopt dat hij dit paneel kan gebruiken om het apparaat te laten werken wanneer hij niet in de stad is. Verder is er nog wel alles wat niet mee terug hoeft. Zou alles graag in één rugzak hebben, en de kleine dan gebruiken voor een paar dingetjes als handbagage.
Het wegbrengprogramma viel volledig in het water. We stonden allemaal (timmerlieden, Mene, Sawee en vele anderen) om 8 uur al klaar om te vertrekken. Enoch zou ons brengen, maar rijdt ook op een zware dump truck. Die moest hij eerst naar kamp 56 brengen (35 minuten rijden). Daar zou hij er voor zorgen dat er een nieuwe chauffeur kwam voor de auto die hier zonder chauffeur op ons stond te wachten. Om 10 uur was er nog niemand, toen kwam Alex naar buiten en ging met z’n kapotte voet (gisteren tot aan het bot ingesneden en nog niet eens een dag gehecht) in de landcruiser zitten en beval ons allen in te stappen. Ik heb flink geprotesteerd maar vond nergens bijval, dus laden we in en reden weg. Onderweg merkte ik wel dat het absoluut niet ging en ik dacht eraan om het stuur maar over te nemen. Dat leek me geen pretje , geen ervaring met vier wiel cruisers op een gladde modderweg vol diepe kuilen, met 15 mensen achterin op de rand of in de bak gezeten. Alex kon via de radio het houtbedrijf bereiken en vroeg om hulp. Wij allemaal bij een klein post van het houtwinningsbedrijf uitgestapt en maar wachten. Tegen 11-en kwam er eindelijk een vervangende chauffeur en kon Alex in een andere wagen naar de medische hulppost gebracht worden. We kwamen tegen enen in Vanimo aan en ik werd afgeleverd op Lote (de katholieke opleidingsplek). Huilend werd er afscheid genomen en van alle kanten kreeg ik geld toegeschoven. Misschien krijg je wel honger onderweg en je weet maar nooit waar je in Indonesië nog tegenaan loopt.
Fr Frances ontving me weer met zijn warme vriendelijkheid en Fr. Roggie liet eten voor me klaar maken. Ik kreeg een kamer toegewezen op een bovenverdieping, zonder douche en toilet. Daarvoor moest je een ijzeren trap naar beneden. En dat een keer of vier per nacht??
Ik had het er nog even met Frances over die me toen een kamer toeschoof waar een al maanden niet aanwezige priester gewoonlijk verblijft, met douche, toilet and accu’s. Dat laatste is handig want ik kan nu overdag ook volop computeren. Verder is de kamer smerig, ligt het vol met eigendommen van de eigenlijke bewoner en voel ik me er niet erg prettig in. Ga morgen eens rond kijken wat voor andere mogelijkheden in Vanimo zijn. Heb gehoord dat er redelijk geprijsde self-catering faciliteiten zijn. Alleen maar nieuwsgierig, niet dat ik ga verhuizen, maar je weet maar nooit of ik niet nog eens terug moet.
Vanavond lekker met de jongens gegeten, rijst, doppertjes en worst. Was bijna vergeten hoe echt eten kan smaken. En televisie gekeken. Kennelijk kunnen ze hier satelliettelevisie ontvangen. Grote onrust in Engeland, wel heel erg dichtbij.
Tegen vieren met Wiebe gebeld, bijna 8 uur in Groningen. Weet niet of hij al uit bed was, nam in ieder geval de telefoon wel aan. Had Dorothy eerder gebeld, maar kreeg haar antwoordapparaat. Ze is in Amsterdam met haar vriendin Sonja. Ruth belde nog na een tip van Wiebe. Ze wist Dorothy ook te bereiken met wie ik daarna even een kort gesprek had. Het tegoed op Pre-paid mobieltjes is zomaar op. Vrijdag is ze weer thuis, dan hoor ik wel meer.
Maakte zo net bij het betreden van de douche een enorme achterwaartse smak. Het was zo glad in die bak dat ik plat achterover viel op de stenen rand van de douchebak. M’n eerste gedacht was dat ik m’n rug gebroken had, maar toen ik merkte dat ik zowel armen als benen nog kon bewegen begon ik langzaam tot rust te komen en wist op te staan. Een licht beschadigde pols en een zere ellenboog lijken tot nu toe de enige schade.
Wou even wat kleren wassen. Het enige hete water komt uit de douche, dat vang ik dan in een container op en gooi het in de gootsteen. Zag een potje staan wat er wel wat zeepachtig uitzag, maar de tekst was in Bahasa. Nou ja maar proberen. Ik heb nu een shirt met overal bruine strepen, en ik maar denken dat bleekwater dingen witter maakte.
vrijdag 12 augustus 2011
Had vanmorgen al vroeg naar het Indonesische consulaat gewild voor m’n visum, maar het regende en regende en regende. Toen Fr. Frances na 10 uur terugkwam van zijn lesperiode, was een andere vader net met de missiewagen vertrokken. Dat betekende dat ik niet gebracht kon worden. Hij heeft nog geprobeerd de sleutels van een andere wagen op te sporen, maar dat was allemaal tevergeefs. Daardoor was het al tegen elven toen ik zelf maar naar de weg liep en “de bus” nam. Fr. Frances had ook nog geprobeerd een andere fr. Frances op te sporen die uit Indonesië komt en goeie vriendjes is met de consulaatambtenaren. Als we hem inschakelen, loopt het aanvragen van dat visum wellicht wat soepeler (dachten we). Ik weet het, ik ben aartslui en als er een gemakkelijke weg is dan maak ik daar graag gebruik van. Toch eens leren om wat meer zelf in actie te komen. Ik ben hier lang genoeg in het land geweest om me te kunnen redden. Bij navraag (in Vanimo) naar waar het consulaat was, kreeg ik direct een lift aangeboden, wel achter in de bak. De eerst keer hier in PNG. Maar als een jonge god op de wielmoeren gaan staan en swingend de wagen in. Eruit ging wat lastiger. M’n rug was kennelijk al weer redelijk opgeknapt. Maar goed dat ik nog ‘s ochtends kwam want was ik ’s middags gekomen had ik tot maandag moeten wachten om het visum op te pikken. Maar goed ook dat ik wat paspoortfoto’s mee had genomen, want die waren verplicht. Grappig want m’n visum van uit Nederland kon ik aan boord van het vliegtuig en zonder foto’s regelen. Kennelijk om het toeristen gemakkelijk te maken. Terug in Vanimo is nu een andere ervaring. Ik hoorde iemand achter mij roepen: apoe, apoe, apoe-e. Dat zal wel iemands naam zijn, dacht ik eerst, maar omdat die naam door de Kilifas jeugd ook voor mij gebruikt wordt, keek ik toch even om en zie een jonge meid op me afkomen en de hand uitsteken: apoe (opa!). ‘S middags met Frances terug om het visum op te halen, liep ik weer tegen allemaal Kilifas mensen aan.
Rijst met doppertjes en geschraapte papaja met vlees, denk ik. De smaak van vlees en tonijn uit blik begint steeds meer ineen te vloeien. Echt ervan genieten kan ik niet. Fr. Frances werkte een wonder vandaag, hij gaf me m’n overhemd terug zonder ook maar één vlek. Je moet wel een heilig man zijn om bleekwatervlekken te kunnen verwijderen. Met een trucje is alles mogelijk, hij had m’n overhemd de hele nacht in bleekwater ondergedompeld gehouden en het regelmatig omgekeerd om een egale werking te krijgen. De shirt ziet er nu wat bleker uit, maar weer heel goed draagbaar voor een bleekgezicht als ik. Toen m’n lekkerste maaltijd over de laatste 7 weken gekregen: pizza. Ik zat net even bij Fr. Frances toen een zuster langskwam met een bordvol pizza-stukken. Absoluut verrukkelijk. Ik zie de zusters nu voor het eerst, ze zijn meestal elders werkzaam.
Zaterdag 13 augustus
Vroeg op vanmorgen zodat ik Dorothy haar telefoontje niet zou missen. Heerlijk haar stem weer even te horen.
Vanmorgen naar de viering van een heilige geweest John Vianney de beschermheilige van de school hier (klas 1 t/m 12). Een beetje een vertoning t.b.v. allerlei hoogwaardigheidsbekleders, zoals de Indonesische consul, AirNiugini manager, Bankdirectrice etc. Wat me verbaast is de nadruk op vorm (uiterlijk vertoon) ten koste van inhoud. De speeches waren meestal in de een of andere soort Engels (Italiaans, Indisch, Indonesisch) en grotendeels onverstaanbaar, voor mij en ook de meeste PNG-aanwezigen.
De slogan die in grote letters boven het toneel hing was: “To Possess God is the Joy of all Joys” Om de een of andere reden was de laatste Y (why?) weggevallen. Dat trof me als betekenisvol. Je kunt dit soort overtuigingen alleen maar aanhouden zolang je de “why’s” weglaat.
Hoorde vanmiddag dat ik m’n kamer uit moest omdat de Bisschop hem kwam inspecteren en ik daar eigenlijk niet had mogen zijn. Er spelen allemaal machtspelletjes mee hier op de achtergrond. In ieder geval, het ergerde me, zodat ik tegen Fr. Frances uitviel toen hij maar bleef zeggen: maak je geen zorgen. Ik maak me geen zorgen ik wil gewoon niet maar wat rondgeduwd worden. ‘s Avonds heb ik de jonge vader Roggie, die probeert z’n autoriteit te verstevigen, alvast maar de 200 kina gegeven die ik hen toebedeeld had en verteld dat ik z’n college m’n draagbare zonnepeel naliet ter waarde van meer dan 1000 kina. Voor die 1200 kina had ok in een strandhotel kunnen verblijven met alle luxe van dien, i.p.v. een kamer met slechts druppelde douche, geen mogelijk tot het koken van wat water, laat staan eten klaar maken en vol eigendommen van iemand anders.
Hoe dan ook de kamer waar ik nu naar toe moet is dezelfde waar ik bij aankomst in Vanimo sliep en in veel opzichten een betere plek om te verblijven. Ik kon er niet direct in omdat hij voor iemand gereserveerd zou zijn. Nu ineens toch wel en kennelijk niet meer dan onderdeel van het machtsspelletje. Fr Frances had me er direct in willen hebben, maar Fr. Roggie is de praktische baas en zei dus dat het niet kon
Zondag 14 augustus
Slecht geslapen en werd net wakker toen Dorothy belde. Ik had zelf problemen om sms-jes de deur uit te krijgen naar JayaPura en ook het telefoonverkeer was slecht, slechte verbindingen. Dorothy (aan de andere kant van de wereld) was veel duidelijker dan Paula in Jayapura op zo’n 200 km afstand. Ik weet nu dat ik een plekje heb (in Jayapura) om twee nachten door te brengen maar nog niet of ik vanaf de grens opgepikt kan worden of dat ik daar zelf voor transport moet gaan zorgen. Uiteindelijk via de ipad (blackBerry) van father Frances een email naar de Nederlandse Fred de deur uit gekregen. Ook Wiebe gevraagd hem een mailtje te sturen. Kreeg vandaag zowel direct als via Wiebe te horen dat ik om 10.00 am opgewacht word aan de grens. Alles lijkt dus geregeld, maar je weet maar nooit in dit gebied.
Vanmorgen met Frances mee naar een dorp bij de grens voor een mis. Praktisch alleen maar vrouwen in de kerk. Hij gaf z’n preek in het Engels en liet een van z’n studenten vertalen. De boodschap was dat een vrouw met liefde en geloof veel kon bereiken en dat de vrouw hun man heel lief moesten hebben, veel geloof tonen en dan zouden zij ook wel naar kerk komen.
Het zal helaas meestal weinig uitmaken.
Ik kan wat meer tegen hem zeggen en confronteer hem met het gebrek aan communicatieve focus hier. Als je de mensen wilt bereiken waarom spreek je hun taal dan niet en doe je er alles aan om die taal te leren. Fr. Frances eet nu niet eens meer met de studenten en maakt z’n eigen eten klaar op z’n kamer. Hij ziet het als z’n taak om de aankomende priesters Engels te leren en denkt dat dat gaat via allerlei ademhalingstechnieken en mondbewegingen. Hij zit voortdurend het pidgin woordenboek te bestuderen. Ik blijf hem voorhouden dat je een taal alleen maar goed leert door er heel veel actief (d.w.z. betrokken) naar te luisteren. Waarom vraag je de studenten niet je de taal te leren?
Vanmiddag vertelde hij me dat de echte reden voor zijn afwezigheid uit de eetzaal lag in de machtsstrijd. Hij en Roggie praten gewoon niet meer met elkaar, er is geen zinvolle communicatie meer. Ik heb wel met hem te doen, na 25 jaar in Indië kon hij z’n visum niet verlengd krijgen ten gevolge van een anti-westerse/anti-zendings houding van de huidige Indische regering.
Hij zou al dagen lang eten voor me koken met varkenskarbonades, maar dat blijft maar uitgesteld worden. Vanavond kwam de bisschop ineens opdraven en moest er met hem gegeten worden. Obama werd besproken en hoe hij de Pro-life beweging niet ondersteunde. De houding t.o.v. Abortus blijft een belangrijke reden om een regering goed of slecht te vinden. Als je gelooft dat een zaad-ei bevruchting gepaard gaat met het oplopen van een ziel, kan ik me er iets bij voorstellen. Frances daar eens naar vragen.
Woensdag 17 augustus
Tijdje niet aan schrijven toegekomen. Maandag al vroeg naar Vanmo om geld te storten op de rekening van Raymond en rond te kijken of er niet wat was op de markt om mee te nemen naar Nederland. Kon alleen maar wat tassen vinden voor de dames hier. Had ondertussen bericht binnen dat alles voor m’n pick-up aan de grens geregeld was. Fr. Roggie had me gevraagd om ‘s middags een korte computercursus te verzorgen. Dat vond ik wel leuk om te doen met drie computers en 18 man in een klein hok. Slimme jongens¸ ze konden al gauw met Paint schilderen, in Exel sommen maken en in Word een briefje schrijven. Ik had hen de keuze gegeven uit 4 talen voor de les: Nederlands¸ Fas¸ Mijn gebroken Engels of TokPisin. Heb het even in iedere taal uitgeprobeerd Nederlands en Fas vonden ze maar niks en van m’n gebroken Engels geloofden ze niet veel en riepen toen al TokPisin asjelieft. Zo dat was leuk om in zo’n zich ontwikkelend taaltje nieuwe technische begrippen te coderen. Ik begrijp echt niet waarom de fathers zelf niet goed TokPisin leren en daarin lesgeven. Je kunt daarnaast wel speciale lessen Engels aanbieden. Nu worden ze geconfronteerd met de meest bizarre vormen van Engels, zoals het Italiaanse Engels van de bisschop: “Now-uh the priest-uh will-uh speak-uh”¸ het onverstaanbare tweede taal Engels van de Indonesiche vaders en het Indische Engels waar ik ook grote moeite mee heb om het te verstaan. Ook een van de redenen¸ denk ik¸ dat Fr Frances maar moeizaam met de Indische priester communiceert. Bovendien ontdekte ik dat hij aardig doof is maar z’n gehoorapparaat liever niet draagt. Vaak als ik in gesprek met hem een theologisch onderwerp aansneed bleef hij gewoon doorpraten over de maaltijd die hij voor me aan het bereiden was. Dan vroeg ik bijvoorbeeld: “op welk moment geloven katholieken nu dat de ziel aan een embryo wordt toegevoegd? “ en kon het antwoord zijn: “ik heb ook wat chilipepers toegevoegd. Ik dacht dat je die lekker vond”
Gister (dinsdag) al vroeg weg. Deny zou me om tien uur ophalen aan de grens. We realiseerden ons pas op het laatste moment dat ze daar een uur later leven. Tien uur was dus ons elf uur. Dan maar rustig rijden langs de prachtige kust. Aan de PNG-kant geen douaneproblemen¸ even een formuliertje invullen en weg wezen. Fr Frances en een seminariumstudent mochten zo wel even door naar de grote markt aan de andere kant omdat ze beloofden terug te zullen keren. Dan loop je een paar honderd meter over niemandsland en kom je bij de Indonesische douane aan en gelijk maar TokPisin gaan praten om te voorkomen dat ik weer 300.000 rupiah kwijt zou zijn. Hij kende me nog¸ zag er al 300.000 rupiah gezonder uit en vroeg niet om meer. Onze rugzakken werden wel helemaal gecontroleerd en voor die van mij zijn ze vijf minuten gaan zoeken of ze niet ergens een metaaldetector hadden liggen. Toen ze hem gevonden hadden veroorzaakte hij een lawaai van je welste bij m’n rugzak. Ach ik had al verteld dat ik uit Nederland kwam en daar ze daar natuurlijk hele goeie ervaringen mee hadden gehad (???) mocht ik hem zonder verdere controle meenemen. Op dat moment hoorde ik iemand roepen “Wietze Baron” en zag ik Deny zitten in z’n auto. Het was toen 9:30 Indonesische tijd. Hij reed snel en het had lekkere gebakken pisangs bij zich en ik denk dat we binnen 2 1/2 uur weer in Sentani waren. Onderweg was het weleven schrikken. We moesten stoppen voor een oponthoud. De politie was bezig om allemaal mannen geboeid in een boevenbusje af te voeren. Deny vertelde dat een uur of vier geleden op een plek waar we langs kwamen vier mensen (inclusief een militair) waren gedood door “separatisten”. De politie was nu bezig mogelijke verdachten af te voeren.
Vanmorgen (woensdag) las ik op het internet dat de separatisten dinsdagochtend (een dag voor de Indonesische Onafhankelijkheidsdag) de Morning Star-vlag gehesen hadden. de verboden Papua- onafhankelijkheidsvlag en dat er daarop een “shoot-out” was geweest. Het artikel gewaagde niet van doden.
Er loopt in het Guest house hier een Amerikaanse vrouw rond getrouwd met een Papoea-kerkleider die me voortdurend in verlegenheid brengt met haar religieuze praat: “Oh wonderful, you gave God’s Word to those people. Oh that will have such an impact on their lives.” En vanmorgen vroeg ze om mijn gebed want in het gebied waar zij wonen waren de freedom-fighters ook bezig geweest
“These people think that you get freedom by fighting whereas you can only get freedom by faith in Jesus.” Blij dat de Amerikanen, Canadezen en Engelsen dat ook niet dachten in 1944. Ik stel maar wat vragen over de politieke situatie hier, heb geen zin in een confrontatie.
Gisteravond opgehaald door Fred en Swanny. Heerlijk gegeten en een fantastische avond doorgebracht in hun huis met koffie en biertjes. Voor het eerst weer eens echt kunnen praten over god en geloven en de rol van de zending en zendelingen en hoe kinderen het ervaren Ook Fred en Swanny zijn op zoek naar een manier van geloven waar ze zich thuis bij kunnen voelen. De fundamentalistische evangelische zendingsboodschap van de hun omringende zendelingen sluit daar lang niet in elk opzicht op aan. Ik hoop niet dat ik het hun moeilijker heb gemaakt. Hoop hen vandaag ook nog even te ontmoeten.
Donderdag 18 augustus 2011
Vandaag is de dag van vertrek. Heb net Deny gebeld en gevraagd of ik om 3:30 (half twee) opgehaald kan worden. Dat lijkt te gaan lukken het vliegveld is hier dichtbij.
Gisterochtend naar de weg gelopen die door Sentani loopt. Het is er zo druk dat oversteken een gevaarlijke onderneming lijkt te worden. Toch maar geprobeerd en net zoals de aapjes op de rots van Gibraltar met m’n leven gespeeld. Helemaal zelfstandig in een winkeltje pakjes mie en een drankje gekocht. Zonder een woord Engels en maar één woord dat ik dacht dat het Bahasa aan het Frans had ontleent: “merci” . Zo zie je maar hoe graag we horen wat willen horen. Van Swanny begreep ik later dat het “terima kasih” was. Fred vertelde dat z’n vader al 10 jaar in ”denial” was over z’n behoefte aan een gehoorapparaat. Kon ik maar weer in m’n zak steken. Bij terugkomst en klaar maken van m’n mie lunch weer benaderd door de Amerikaanse Brenda. Ze was door iemand benaderd die ook met een Papoea getrouwd was en wilde contact, maar, fluisterde Brenda: “I don’t think she is a believer”, kennelijk geïnteresseerd in mijn advies. Dat ging zo niet langer dus heb maar gezegd dat ik haar niet wilde teleurstellen maar dat ik ook geen “believer” (meer) was. Ze keek wel verrast (zie ik er dan zo gelovig uit?) maar zei niet teleurgesteld te zijn en vroeg naar het waarom. Lastig als je zo gebrainwashed bent in het geloven dat Jezus het antwoord is voor de wereld. Dat een regionale (Westerse) religieuze verklaring voor waar we vandaan komen, waar het naar toegaat, wat er zich achter de zonnestelsels bevindt en welke betekenis ons bestaan heeft misschien voor ons wel mooier is dan andere regionale verklaringen, maar dat betekent nog niet dat het daarmee ook de enige juiste is.
Wat deed ik dan met zonde als er geen god is, kan ik dan maar doen en laten wat ik wil? Best een goeie vraag die de moderne rationele mensheid zich echt zal moeten gaan stellen. Maar de evangelische straf op de zonde is toch niet te verkopen. Die niet gelovige lieve vrouw die altijd bereid was mensen te helpen gaat nu (eeuwig nog wel) branden in de hel samen met vriendje Hitler. Hoe dan ook, ik had geen behoefte om haar haar geloof af te praten en meer behoefte aan m’n noedels waarvan het water al een tijdlang stond te koken. Er was nog net genoeg over om de mie nat te maken. ’s Middags belde Fred of ik zin had naar een plek te gaan waar je het Sentani heel goed kon zien. Graag dus. Die plek was op een berg achter hun huis waar een legerkamp was gevestigd. Dat kamp was in de oorlog opgezet door Gen. Mc Arthur dien het concept van island hopping op z’n naam heeft staan. Van eiland na eiland de Jappen verdrijven. Zowel Fred als ik vroegen ons af waarom dat nu een idee was waarop patent werd aangevraagd. Wat hadden ze anders kunnen doen? Nou ja al wat eerder met atoombommetjes gaan stoeien, misschien
Pracht zicht op het meer en Sentani en het vliegveld. Zag nu pas hoe dicht het in de buurt is.
Daarna met (Bapa) Fred en Ibu Swanny naar een luxe restaurantje in de enige ware shopping mall in Sentani. Dat (ba)Pa en iBu (meneer en mevrouw zeg maar) is hier min of meer verplicht. Ik hoorde de Amerikaanse vrouw hier haar Paoea-man ook aanspreken met Bapa. Nou is ze daarmee wel gehoorzaam aan de instructies in het nieuwe testament ( 1 Petrus 3:6 ) waarin de vrouw geadviseerd werd het voorbeeld van Sara te volgen “ zij gehoorzaamde Abraham en noemde hem ‘heer’ ”
Daarna nog lekker bij Swanny en Fred thuis koffie en bier gedronken en nog even lekker gekletst. Iets dat ik als een van de waardevolste onderdelen van m’n reis mee naar huis zal nemen. Ook één van de duurste (niet voor mij maar voor m’n gastheer en -vrouw) want de bier kost hier bijna € 3 per blikje (in de winkel!). Ik heb dan ook ieder teugje met volle appreciatie tot me genomen.
Dit schrijf ik nu ik al weer een paar dagen thuis ben in Hoogezand. Het had niet veel gescheeld of dat was een stuk later geworden. Ik kwam die donderdagmiddag om ongeveer 13:45 op Sentani vliegveld aan. Het vliegtuig vetrok volgens mijn programma om 14:55, volop tijd dus voor een binnenlandse vlucht (naar Jakarta). Ik had eigenlijk zelf een half uurtje later willen gaan, maar herinnerde me de waarschuwing van Fred: ga toch maar iets eerder.
M’n laatste rupiahs gaf ik aan Deny, de chauffeur. Zou er toch verder niks mee kunnen. Bij de check-in wees een dame die geen Engels sprak me op een stuk papier met daarop de tekst 30.000 rupiah (luchthavenbelasting). € 3 en die had ik niet! Ook wist ik niet dat de vertrektijd zo’n driekwartier vervroegd was en het vliegtuig om 14:15 zou vertrekken. Een veiligheidsagent hielp me een betaalautomaat vinden, maar zonder het Maestro-logo. Zou ik dan om € 3 in Jayapura blijven stranden???? Ik had nog een creditkaart bij me, maar moest het pin-nummer eerst ontcijferen op basis van een cryptische code die ik ooit eens bedacht en opgeschreven had. Ik vond de code en begon hem te ontcijferen. Goddank wist ik niet dat het vliegtuig over 10 minuten zou vertrekken anders had het me van de zenuwen nooit gelukt. Nu lukte het wel, op advies van de veilige meneer maar 300.000 rupiah gepind (i.p.v. 100.00 dat ik van plan was, het kostte immers maar 30.000). Als een gek terug naar de balie en betalen en de mevrouw riep iets, behoorlijk in paniek, waar ik geen woord van verstond. Pas toen ik naar de vertrekhal liep en het vliegtuig zag staan “hoorde” ik wat ze zei “ boarding, boarding… Als laatste stapte ik aan boord en kwam ook op de allerlaatste plaats te zitten. Vijf minuten later waren we weg! Tjonge, tjonge wat een geluk… Maar goed ook dat ik 300.000 gepind had, want in Jakarta moest ik nog eens 120.000 betalen om mee te mogen naar Amsterdam. De overstap ging snel en soepel. Ik had het voor elkaar gekregen dat mijn rugzak intern doorgestuurd werd. Had daar even voor moeten soebatten in Jayapura. In dat vliegtuig in Jakarta stapte ik Holland binnen, luid pratende mensen, hun zin eisende kinderen, assertief gedrag. Mijn stoel bij het raam was al bezet. “ Ja”, zei een mevrouw in de middenrij, “anders kon mijn moeder niet bij ons zitten.” En dan doe je dat maar gewoon, daar word ik nou echt niet goed van. De Indonesische stewardessen zijn geweldig en ik kwam uiteindelijk op een stoel eerder terecht. Dat beste mens had van mij best op mijn stoel mogen zitten, maar dan vraag je dat toch eerst even.
Goede vlucht, lekker eten, gekletst met een Molukker die mijn buurman was. Zijn generatie zou niet meer terug willen om daar te wonen, veel te primitief en ongestructureerd. Wel een vakantiehuis daar nu en ze sturen maandelijks € 25 euro naar familie die daar zich van alles mee kunnen permitteren.
Had bij de uitgang in Schiphol mijn videocamera al klaar om even een filmpje te schieten van de menigte die me natuurlijk op zou staan wachten. Er stond wel een wachtende menigte, maar hun zoenen en omarmingen waren niet voor mij. Eenzaam stapte ik de hal in, de batterij van m’n Hollandse mobieltjes was leeg, eurootjes ergens verstopt in m’n rugzak, bellen met een creditkaart lukte me niet bij het enige (?) in Schiphol nog overgebleven openbare telefoonblok. Een half uur later terug naar de aankomsthal en trof daar Dorothy en Joshua aan, turend door het glas naar reizigers die van weet niet waar kwamen. Toch nog maar even gefilmd, wel van de verkeerde kant. Wat verlaat, de zoenen en omarming nog in ontvangst genomen. Zhen Chih vonden we later ergens rondlopend en Wiebe had buiten net z’n auto geparkeerd. ‘tja Dit is Nederland, fileland. Ze waren bij Amsterdam in een file terecht gekomen..